4. Vortareto

4. Vortareto

por legi "Malgranda Okikirmuj pri si rakontis 'Kutnisa kutun kutun'"


Cxi tiu vortareto en havas kiel kapvortojn cxiujn vortojn, vortetojn kaj afiksojn, kiuj aperas en la reskribita teksto de la sekcio 2.

Dividstreko metigxas antaux sufikso, malantaux prefikso kaj inter konsistelementoj de deriva aux kunmetita vorto.

Sub cxiu kapvorto estas donitaj vortspeco, signifo kaj gramatika klarigo.

trovigxas sub kapvortoj ankaux cxiuj derivaj aux kunmetitaj vortoj kiuj aperas en la teksto kaj enhavas la kapvortojn. El ili tiuj kiuj havas sagon ">" aunaux si, staras kiel aliaj kapvortoj.

Foje estas donitaj sub kapvorto votgrupoj kiuj enhabas gxin.

Cxiu aina vorto aperas kursive.


Indekso

A Cx E H
I J K M
N O P R
S T U Ux

A

Indekso
a1
[verba vorteto]
(montras, ke la afero estas plenumita.)
a ike > ike
a uxa > uxa
(kiel konsistlemento de montraj vortoj)
>nea
-a2
[sufikso por fari transitivan bazon]
>sauxa
an
[unuterma verbo]
~o ekzistas.
>hauxean
sine an to ta > to (an to: lauxlietere, "ekzistanta tago".)
ari
[adverba vorteto]
per ~o.
(Ekzemple, Okikirmuj tucxi ari rupnekur kik "Okikirmuj batis plenagxulon per martelego." Cxi tiu vorteto havas funkcion enkonduiki citajxon.)
"..." ari hauxe an ~o diras, "...". (Lauxlitere, "~o diras per '...'".)
"..." ari itak ~o diras, "...".
ari isoitak ~o rakontas tiel.
as1
[unuterma verbo]
~o starigxas.
humi as > humi
>punas
as2
[persona vorteto]
(nominativa; metigxas post umuterma verbo. Vidu cxi1 kaj un1.) mi.
hosippa as mi revenas hejmen.
inkar as mi faras vidadon.
inu as mi faras auxdadon.
paje as mi iras.
sinot as mi ludas.
-atki
[sufikso por fari netrasitivan bazon] (algluigxas al ripeta formo de kvk-radiko, kaj montras ripeton de la sono kiun la kvk-radiko esprimas.)
>cxopopatki

Cx

Indekso
cxep
[substantivo]
fisxo.
kamuj cxep salmo.
cxi1
[persona vorteto]
(estas unue nominativa, kaj metigxas antaux duterma verbo; due poseda, kaj metigxas antaux apartena formo de substantivo. Vidu as2 kaj un1.) mi; mia.
cxi eramesinne mi pro ~o trankviligxas.
cxi esikari mi ~on forprenas.
cxi jajkosanke mi ~on eligas el mia interno.
cxi kik mi ~on batas.
cxi karku ne kur mia nevo.
cxi nukar mi ~on vidas.
cxi ruska mi al ~o koleras.
cxi oarkaje mi ~on (longajxon) plene rompas.
cxi oanrajke mi ~on plene mortigas.
cxi osauxsauxa mi la finon de ~o (longajxo) skuas multfoje.
cxi2-
[prefikso de nedifina perosno]
io; la natura forto. (Cxi tiu prefikso algluigxas al verba bazo kun iga sufikso kaj signifas ke la ago de la verba bazo estas plenumita, kvazaux la aganto, kvankam senviva, farus la agon kun volo.)
san ~o malsupreniras.
sana-san ~o malsupreniras lauxflue.
sana-san-ke ~o ~on malsuprenirigas laux flue.
cxi-sana-san-ke la natura forto ~on malsuprenirigas lauxflue, nome, ~o malsupreniras lauxflue kvazaux gxi estus vivantajxo.
us ~o al ~o algluigxas.
o-us la malsupra ekstremo de ~o (longajxo) al ~o algluigxas, nome ~o (longajxo) al ~o algluas sian malsupran ekstremon.
o-us-i ~o malsupran ekstremon de ~o (longajxo) al ~o algluas.
cxi-o-us-i la natura forto la malsupran ekstremon de ~o (longajxo) al ~o algluas, nome ~o (longajxo) etendigxas kvazaux gxi estus vivantajxo, kaj la fino atingas ~on.
cxis
[unuterma verbo]
~o ploras.
cxi-sana-san-ke
[unuterma verbo]
(Vidu cxi-2.)
cxi-o-us-i
[unuterma verbo]
(Vidu cxi-2.)
cxop-
[kvk-radiko]
(onomatopeo esprimanta sonon de saltetanta akvo.)
>cxopopatki
cxopop-atki
[unuterma verbo]
(cxopop-) estas ripeta formo de cxop-.)
~o (vidajxo) estas tia, ke akvo saltetas multfoje.

E

Indekso
e1
[persona vorteto]
vi.
>ehumna
e-2
[aldona prefikso]
per ~o. (Cxi tiu prefikso enkondukas en propozicion novan substantivan vortgrupon. Ekzemple, mina "~o ridas", mina as "mi ridas"; e-mina "~1o al/pri ~2o ridas", lauxlitere "~1 per ~2o sentas agrablon kaj ridas", neap cxi e-mina "mi ridas al/pri tio". e- havas funkcion aldoni 2 (-neap) al la propozicio, tial gxi nomigxas "aldona prefikso".
>ejajtemka
-e3
[iga sufikso]
> ;kaje
-e4
[apartena sufikso]
(faras apartenan formon de substantivo. Ekzemple, tek "mano", tek-e "mano(j) de ~o", rupnekur tek-e "mano(j) de plenagxulo".)
>hauxe
ehumna
[frazo]
(la originala verkintino tradukis cxi tiun "Kiu vi estas?". Supozeble, la origina formo estas e ek hum ne ja.)
e-jaj-temka
[duterma verbo]
~o per ~o revivigxas; ~o per ~o refresxigxas.
ek
[unuterma verbo]
~o venas.
>ehumna
ene
[montra adverbo]
tiel; kiel jene.
ene itak i> itak
eramesinne
[duterma verbo]
~o pro ~o estas trankvila.
esikari
[duterma verbo]
~o ~on forprenas.
esoro
[adverba vorteto]
laux ~o (rivero) malsupren aux maren.
pet esoro laux rivero malsupren aux maren.
etok
[loko-substantivo]
celata loko de ~o (iranto).
>etoko
pet etok ta cxe la fonto de rivero.
pet etok un al la fonto de rivero.
(pet etok(ta/un) "(cxe/al) la fonto de rivero" kaj pet etoko (uxa) "de la fonto de rivero" estas samsignifaj.
etoko
[loko-substantivo]
(Vidu etok.)

H

Indekso
haux
[substantivo]
vocxo.
>hauxe
uxen mina haux >mina
uxen sinot haux > sinot
haux-e
[substantivo]
vocxo de ~o. (apartena formo de haux)
>hauxean
hauxe-an
[unuterma verbo]
~o parolas. (La origina senco estas "la vocxo de ~o ekzistas.")
ari hauxean > ari
hemespa
(pluralo de hemesu)
hemesu
[unuterma verbo]
(pluralo: hemespa) ~o supreniras laux rivero.
hosipi
[unuterma verbo]
(pluralo: hosippa) ~o iras returne.
hosippa
(pluralo de hosipi)
hum
[substantivo; propozicio-substantiviga vorteto] (La senca diferenco inter hum kaj cxi suba humi estas malklara.)
>ehumna
>humi
humi
[substantivo; propozicio-substantiviga vorteto]
sono, odoro, hauxtosento, suprsento, nome sentoj krom vido; sentoj krom vido kiuj kunokazas kun la afero de la propozicio substantivigita de cxi tiu vorteto.
{ikkeux noski cxi kik} humi la sono, kiu sonigxas kiam {mi batas la mezo de spino}.
humi as sono aux ceteraj sentoj krom vido, kiuj kunokazas kun la afero de la propozicio substantivigita de cxi tiu vorteto, estigxas (lauxlitere, starigxas). Ekzemple, rupnekur ek humi as "La supersento estigxas, kiu kunokazas kun la afero ke plenagxulo venas.", nome, "Mi havas supersenton, kiu sciigas min ke plenagxulo venas.", nome, "Supozeble, plenagxulo venas."

I

Indekso
i1
[propozicio-substantiviga vorteto]
ene itak i > itak
i-2
[prefikso de nedifina persono]
(objektiva formo: la nominativa formo estas cxi-2) ion.
> inu
i-3
[sufikso por fari apartena formon de substantivo]
>sinricxi
ike
[propozicio-substantiviga vorteto]
(foje funkcias kiel propozicio-kuniga vorteto.)
a ike kiam.
inu as a ike kiam mi faras auxdadon.
ikkeux
[substantivo]
spino.
ikkeux kiror > kiror
ikkeux noski la parto de spino, cxe kiu gxi ligigxas kun lumboj.
kosan ikkeux > kosan
imakakehe
[loko-substantivo]
la transo de ~o.
iuxan pokna sir imakakehe la transo de ses inferoj.
inkar
[unuterma verbo]
~o faras vidadon.
inkar as a uxa mi faras vidadon, kaj (trovas neatenditan vidajxon.)
inkar as ko mi faras vidadon, kaj (trovas atenditan vidajxon).
i-nu
[unuterma verbo]
~o faras auxdadon.
isoitak
[unuterma verbo]
~o rakontas.
> ari isoitak
itak
[unuterma verbo]
~o parolas.
ari itak > ari
ene itak i tio, ke ~o parolas cxi sekve. (Cxi tiu substantiva vortgrupo havas funkcion enkonduki cititan frazon.)
iuxan
[epiteta verbo]
ses ~oj; multegaj ~oj.
iuxan pokna sir ses aux multegaj inferoj

J

Indekso
ja
[frazfina vorteto]
(faras demandan frazon. Ekzemple, e oman "Vi iras.", e oman ja? "Cxu vi iras?")
jaj-rajke "~o sin mortigas.")
>ejajtemka
>jaje-
>jajko-
jaj-e-
[prefiksogrupo]
pri si mem.
> jajejukar
jajejukar
[unuterma verbo]
~o rakontas pri si mem en versa formo.
jaj-ko-
[prefiksogrupo]
el si mem.
>jajkosanke
jajko-sanke
[duterma verbo]
~o on eligas el sia korpo.
jan
[frazifina vorteto]
(estas uzata en ordonfrazo, kaj aldonas al gxi decan nuancon.)
jukar
[unuterma verbo]
~o rakontas en versa formo.
>jajejukar

K

Indekso
kamuj
[substantivo]
dio.
kamuj cxep > cxep
kan
[vorteto por ordigi ritmon]
(mankas senco, kaj estas uzata por plenigi la nombron de silaboj de verso.)
kar
[duterma verbo]
~o ~on faras.
uraj kar > uraj
karku
[substabivo; apartena formo de substantivo]
nevo; nevo de ~o.
cxi karku ne kur mia nevo. (Versa formo. La lauxlitera senco estas "ulo, kiu estas mia nevo." La responda proza formo estas kur karku.)
kasuj
[duterma verbo]
~o ~on helpas.
kaj
[unuterma verbo]
~o rompigxas.
>kaje
kaj-e
[determa verbo]
~o ~on rompas.
>oarkaje
-ke
[iga sufikso]
>rajke
>sanke
kik
[duterma verbo] ~o ~on batas.
uraj kik > uraj
uraj kik tucxi > tucxi
kir
[substantivo]
ostocerbo.
>kiror
kir-or
[substantivo]
muskola forto. (la origina senco estas "la loko kie ostocerbo ekzistas". Supozeble, Ainoj kredis ke la fonto de muskola forto estas en ostocerbo.)
mon tum kiror ikkeux kiror muskola forto de tuta korpo (kvankam la originala verkintino tradukis cxi tiun vortgrupon "forto de tuta korpo, forto de lumbo", tamen la lauxlitera senco estas certe "forto en manoj, forto de spino", kaj supozeble, ne mon tum kiror sed la tuta vortgrupo aludas forton de tuta korpo.)
ko1
[propozicio-kuniga vorteto]
(signifas ke la afero de la sekvanta propozicio okazas kiam tiu de la antauxa okazas.)
hemespa ko kiam ~oj supreniras.
inkar as ko kiam mi faras vidadon (mi trovas atenditan vidajxon).
ko-2
[aldona prefikso]
al ~o; el ~o. (Pri aldonaj prefiksoj, vidu e-2.)
>kosan
>kooterke
>kouxen
>jajko-
ko-oterke
[triterma verbo]
~o ~on al ~o piedbatas.
kor1
[duterma verbo] ~o ~on havas.
pon rupnekur kor uraj kik tucxi martelego, kiun havas malgranda plenagxulo.
kor2
[propozicio-kuniga vorteto] (signifas samtempecon.)
cxis kor hosippa ~oj returne iras plorante.
haux pepunitara kor hemespa vocxoj sonoras "pep, pepe, pep!", kaj (kun vocxoj) ~oj supreniras.
ko-san
[duterma verbo]
~o al ~o malsupreniras/klinigxas.
kosan ikkeux al ~o klinita spino.
-kosanu
[sufikso por fari netransitivan bazon]
(algluigxas al onomatopea kvk-radiko, kaj esprimas, ke la sono estigxas momenton.)
>tokkosanu
ko-uxen
[duterma verbo]
~o ~on abomenas. (Lauxlitere, "~o pri ~o malbonigxas.)
kur
[substantiva vorteto]
ulo.
cxi karku ne kur > karku
>rupnekur
kusu
[propozicio-kuniga vorteto]
(signifas ke la enhavo de la antauxa propozicio estas la motivo, kialo, aux kauxzo de tiu de la sekvanta.)
kutnisa kutun kutun
[rekantajxo]
(La senco estas malklara.)

M

Indekso
mon
[substantivo]
mano, brako.
mon tum kiror >kiror
mosir
[substantivo]
lando; mondo.
pokna mosir > pokna
mina
[unuterma verbo]
~o ridas.
uxen mina haux fortega ridvocxo.

N

Indekso
-n
[sufikso por fari netransitivan bazon singularan]
>san
-na
[sufikso por fari netranstivan bazon]
(gluite al tiu substantivo kiu signifas lokon, faras estadan verban bazon.)
>pokna
>sana
ne
[duterma vebo; epiteta verbo; sufikso por fari netransitivan bazon]
~o ~o estas; tiu ~o.
cxi karku ne kur > karku
>nea
>rupne
ne-a
[epiteta verbo]
antauxe menciita ~o.
>neap
nea-p
[substantivo]
tiu; tio.
nesko
[substantivo]
juglandarbo.
nesko uxakka akvo kiu enhavas ekstraktajxon de sxelo de jugtlandarbo. Ainoj akiris nigran tinkturon el gxi.
nesko uraj akvobarilo farita el brancoj de juglandarbo.
nesko uraj ni paliso el juglandarobo por akvobarilo.
ni
[substantivo]
arbo; ligno; ligna stango.
uraj ni > uraj
-no
(Vidu uxa.)
>orouxano
>uxano
noski
[loko-substantivo] la mezo de ~o.
ikkeux noski > ikkeux
nu
[duterma verbo] ~o ~on auxdas.
>inu
nukar
[duterma verbo]
~o ~on vidas.
nupki
[unuterma verbo]
~o estas kota.
nupki uxakka kota akvo.

O

Indekso
o-1
[parta prefikso]
la plej malsupra parto (= la fino) de ~o (longajxo).
>cxiousi
>osauxsauxa
o-2
[aldona sufikso]
al ~o. (Pri aldonaj sufiksoj, vidu e-2.)
>oterke
oanrajke
[duterma verbo]
(oar rajke. Laux la aina sonregulo rr sxangixigxas al nr.) ~o ~on plene mortigas.
oar-
[adverba prefikso]
plene.
>oanrajke
>oarkaje
oar-kaje
[duterma verbo]
~o ~on rompas plene.
Okikirmuj
[substantivo]
nomo de heroo.
pon Okikirmuj malgranda Okikirmuj; juna Okikirmuj; knaba Okikirmuj.
oman
[unuterma verbo]
(pluralo: paje) ~o iras (monten).
or(o)
[loko substantivo]
loko, kie ~o estas.
>kiror
>orouxano
oro-uxa-no
[adverbo]
kaj. (havas funkcion sxtopi la interrompon de la fluo de recitado. La origina senco estas "de tie".)
o-sauxsauxa
[duterma verbo]
~o la malsuprean ekstremon de ~o skuas multfoje.
o-terke
[duterma verbo]
~o ~on piedpremas;
>kooterke

P

Indekso
p
[substantiva vorteto]
ajxo; ulo. (Ekzemple, pirka un rajke p "tiu, kiu mortigas min".)
(kiel konsistelemento de montra substantivo)
>neap
paje
(pluralo de oman)
pep-
[kvk-radiko]
(onomatopeo, kiu esprimas rid-vocxon.)
>pepunitara
pep-unitara
[unuterma verbo]
~o (ridvocxo) sonoras "pep pep pep!".
pet
[substantivo]
rivero.
pet esoro laux rivero (iri monten).
pet etok(o) la fonto de rivero.
pirka
[unuterma verbo]
~o estas bona.
pirka rera frexa vento
pirka uxakka klara akvo
pok
[loko-substantivo]
subo de ~o.
>pokna
pok-na
[unuterma verbo]
~o estas cxe subo. (estas uzata ordinare epitete.)
pokna mosir la mondo subtera (= infero).
pokna sir la mondo subtera (= infero).
(pokna mosir kaj pokna sir estas samsignifa. pokna mosir, kiu konsistas el kvar silaboj, farigxas per si unu verso dum pokna sir, trisilaba, ne. Gxi aperas en la verso iuxan pokna sir "ses inferoj".
pon
[unuterma verbo]
~o estas malgranda/juna.
pon okikirmuj > okikirmuj
pon rupnekur > rupnekur
punas
[duterma verbo]
(La origina formo estas puni as.) ~o ~on levas kaj starigxas.
punas punas ~o ~on levas kaj starigxas multfoje.
puni
[duterma verbo]
~o ~on levas.
>punas

R

Indekso
raj
[unuterma verbo]
~o mortas.
>rajke
raj-ke
[duterma verbo]
~o ~on mortigas.
>oanrajke
rera
[substantivo]
vento.
pirka rera > pirka
rup-
[kvk-radiko]
(signifas grandecon.)
>rupne
rup-ne
[unuterma verbo]
~o estas granda.
>oanrajke
rupne-kur
[substantivo]
plenagxulo.
pon rupnekur malgranda plenagxulo.
ruska
[duterma verbo]
~o pro ~o (afero) koleras.

S

Indekso
sa
[substantivo]
pli malsupra flluo; malsupro.
>san
>sana
sa-n
[unuterma verbo]
~o iras lauxflue; ~o malsupreniras.
>sa
>sana
>sanke
sa-na
[unuterma verbo]
~o estas cxe la malsuplra parto de fluo.
>cxisanasanke
san-ke
[duterma verbo]
~o ~on malsuprenirigas; ~o ~on aperigas.
> cxisanasanke
>jajkosanke
saux-
[kvk-radiko]
(esprimas skuan staton.)
>osauxsauxa (La ripeto de saux esprimas multajn skulojn.)
saux-a
[duterma verbo]
~o ~on skuas.
>>osauxsauxa
sine
[epiteta verbo] unu/iu ~o.
sine an to ta > to
sine pon rupnekur unu malgranda plenagxulo.
sinot
[unuterma verbo]
~o ludas.
uxen sinot haux fortega ludvocxo.
sinricxi
[substantivo]
(<sinrit-i Laux la aina sonregulo ti sxangxigxas cxi.) la radiko de ~o.
(apartena formo de sinrit)
sinrit
[substantivo]
radiko.
>sinricxi
sir
[substantivo]
lando; la mondo.
iuxan pokna sir > pokna
siri
[propozicio-ubstantiviga vorteto]
vidajxo, kiun propozicio substantivigitade cxi tiu vorteto desegnas. (Ekzemple, rupnekur ek siri cxi nukar "la vidajxon, ke plenagxulo venas, mi vidas", nome, "mi vidas ke plenagxulo venas.". Komparu kun humi.)

T

Indekso
ta
[kazo-vorteto]
cxe.
pet etok ta cxe la fonto de rivero.
sine an to ta > to
terke
[unuterma verbo]
~o saltas.
>oterke
temka
[duterma verbo]
~o ~on revivigas.
>ejajtemka
to
[substantivo]
tago.
sine an to ta unu/iun tagon. (versa formo, kies responda proza formo estas sine to.)
tok-
[
kvk-radiko]
(onomatopeo, kiu esprimas batsonon.)
>tokkosanu
tok-kosanu
[unuterma verbo]
~o sonas momente "tok!".
{ikkeux noski cxi kik humi} tokkosanu. {la sono, kiu estigxas kiam mi batas la mezon de spino sonas momente "tok!".
tucxi
[substantivo]
martelego.
uraj kik tucxi > uraj
tum
[loko-substantivo] la interno de ~o.
mon tum kiror > kirorkiror

U

Indekso
un1
[persona vorteto]
(objektiva: metigxas antaux duterma verbo. Vidu cxi1.) min.
un kasuj ~o min helpas.
un nukar ~o min vidas.
un2
[kazo-vorteto]
al.
pet etok un al la fonto de rivero.
-unitara
[sufikso pro fari netransitivan bazon]
(algluigxas al kvk-radiko, kaj signifas, ke sono kiun la radiko esprimas, dauxras.)
> pepunitara
uraj
[substantivo]
akvobarilo por fisxado.
nesko uraj > nesko
nesko uraj ni > nesko
uraj kar ~o faras akvo barilon.
uraj kik ~o enbatis palisojn en riverkusxejon por fari akvobarilon.
uraj kik tucxi martelego por marteli palison de akvobarilo.
uraj ni paliso de akvobarilo.
utar
[substantiva vorteto]
(signifas pluralecon.)
kamuj cxep utar salmoj.

Ux

Indekso
uxa1
[propozicio-kuniga vorteto]
kaj.
a uxa (Cxi tiu vortetgrupo signifas, ke nesupozebla afero okazas post kiam la afero de la antauxa propozicio okazis.)
uxa2
[kazo-vorteto]
for de; disde; ekde.
pet etok uxa de la fonto de rivero.
>uxano
uxa-no
[kazo-vorteto]
(signifas deirpunkton kajla linion kiu etendigxas de la punkto) ne uraj ni sinrici uxano kaje "~o tiun palison de akvobarilo cxe gxia radiko rompas (kaj forjxetas la parton deprenitan disde la radiko)."
>orouxano
uxakka
[substantivo]
akvo.
nesko uxakka > nesko
nupki uxakka > nupki
pirka uxakka > pirka
uxen
[unuterma verbo]
~o estas malbona; ~o malbonigxas; (nur epitete) fortega ~o.
>kouxen
uxen mina haux > mina
uxen sinot haux > sinot
[Al Enhavo] [Antauxa pagxo]