若きウタリに
Al junularo de nia gento "Utari"^(*1)

バチェラー八重子
Batchlor Yaeko

エスペラント翻訳：星田淳・他
trad. HOŜIDA Acuŝi kaj aliaj

2021年6月26日更新

暫定版につき、今後とも修正等があることをご承知おきください。

1 モシリコロ カムイパセトノ コオリパカン
ウタラパピリカ プリネグスネナ
＊アイヌ語の発音をそのままカナで表現して短歌にしたもの。
この中の カムイ＝神 を「天皇陛下」とする金田一京助の
註と全訳がついている。その訳文は：
大八州（おほやしま）国知ろしめす神のみことのたふとしや、
神のみいづのいや高にさかえますべし
Ho, adorata / estu imperiestro / de Japanio/
prosperu majesteco / lia, longe, potence! /

＊これに対してアイヌ語本来の意味通りに理解すればどうか、を示す
別の訳文が 補注（111頁）に出ている。
大地の神、尊い神に われら尊ぶ 人々の長よ 善良でありましょうよ！
Sinjoro Moŝto / landhava, estimata / de ni, popolo, /
ni estu reciproke / bonvenaj kaj afablaj! /

2. ウタシパノ 仲良く暮さん モヨヤッカ
ネイタパクノ アウタリオピッタ
注：ウタシパノ＝相互に。 モヨ＝鮮少、稀。 ヤッカ＝なれど。
ネイタパクノ＝どこまでも。 アウタリ＝わが同族、同胞。
オピッタ＝皆々。
「今は残り少なになりはしたけど、相互に仲よく暮らしていこうでは
ないか、我が同胞の皆々」
Ni samgentanoj, kvankam restas ne multaj, vivu en ordo,
amike en harmoni' feliĉo kaj konkordo!

3 ウタシパノ ウコイキプウタリ レンカプアニ
アイヌピリカノ モシリアエケシケ
* Utao en la aina lingvo esprimita per japanaj kana-literoj.
Tradukite en la japana:
互に爭ふ人達の為に、善良なる人々が国土の上に跡を絶つか！
Ĉu bonanimaj / homoj pereos el sur / la landa tero, /
pro interbatalantoj, / malbonuloj ĉirkaŭaj? /

4　セタコラチ(犬のごとく）　イテキウコイキ(争ふなかれ）
イコレヤン（下さい、争はないでください）
ピリカ（善良）ウカツオマレ（互いに親しみて、愛睦び合ひて）
ウエニシテヤン（互いに堅固におなりなさい）
Ho, ne malpacu/kiel hundoj, bonvole./
Estu amikoj, /reciproke inter si/firmigante la ligon.

5 ウタシパノ（相互に） ウコヤイタカヌ（互いに） ピリカプリ（善良なる風・醇風美俗）
わするなウタリ 永久（とこしへ）までも
Ho, ne forgesu / bonan moron estimi / nin reciproke./
Memoru, niaj fratoj, /memoru por eterne!/

5　ウタシパノ　ウコヤイカタヌ　ピリカプリ
　　相互に　　互いに尊敬しあう　よい風習(醇風美俗）
　忘るなウタリ　とこしへまでも
Nin reciproke
estimi, estis nia
bona tradici'.
Ne forgesu, ho fratoj,
Tenu en kor' eterne!

6 若人よ サポを助けて はげまれよ ミチのオカケタ ハポのオカケタ
Junuloj karaj, laboru diligente helpante franjon,
sekvante vian paĉjon, sekvante vian panjon.
（アイヌ語註）サポ＝姉、ミチ＝父、ハポ＝母、オカケタ＝跡に（後に）

7 父の家 嗣（つ）ぎてつたへよ 孫曾孫（まごひこ）に
亡びの子では 無いといふこと
Domon de patro / heredu kaj transdonu / al viaj nepoj, /
pranepoj, kaj tiel montru / nepereecon nian! /

8 お互いに 憎みそねみて 滅ぼせし ウタリの国土（モシリ） 誰が手にある
En kies mano nun estas nia lando pereigita
de internaj kvereloj pro malam' kaj ĵaluzo?

9 の2行目
「今はむなしく 人の手に泣く」
は 何を表現しているのか？

9 お互に にくみそねみて 何ならむ
今はむなしく 人の手に泣く
Kiel utilas / la internaj kvereloj / de nia gento? /
Ni povas nun nur plori / pro la lando perdita! /

＊この歌については 以前「問題点」として出しましたが ほかの意見が
でないので 私の理解で 訳しました。
この歌は この前にある次の歌
8 お互いに 憎みそねみて 滅ぼせし ウタリの国土（モシリ） 誰が手にある
と対応している。つまり 8 の「誰が手にある」への答え の感じ。
ウタリ（アイヌ）は統一国家を作ったことはなく、結局明治維新＝「北海道」
設置（日本領土に編入）によって 「ウタリの国土（モシリ）」 は滅ぼされた。
それまでも和人（幕府、松前藩、商人など）の圧迫に対して何度か反乱も
起こしたが 和人側は アイヌ内部の対立（お互いの にくみそねみ）を
うまく利用して鎮圧してきた。
８ の歌はそれを表現している。「誰が手に」の答えは
9 の「人の手に」 つまり「他人の手」（＝和人の国家;日本国）と感じられ、
「人の手に」わたってしまった ウタリの国土（モシリ）を悲しむ気持ちが
感じられます。

10. カントオッタ アイヌカラカンチ ありといふ
うちなほしてよ 病めるウタリを
（注）カントオッタ＝天上に・神の国に。 アイヌカラカンチ＝人間を作る鍛冶神。
ウタリ＝同族・同胞・人々。
En la ĉielo forĝas homon laŭdire. Do rehardu nin,
frataron en sufero, malsano kaj mizero!

11 アウタリヒ（わが同族よ） モシリイコンヌプ（国の一等恐ろしきもの、国を亡す まがものは）
トノト（酒）なり イカエチクーな（ゆめ飲むな） エチイホシキな（ゆめ酔ふな）
Fratoj, memoru!/Sakeo pereigas/nian frataron./
Neniam trinku, fratoj,/neniam drinku, fratoj!/
原文では「国を亡す」と なっていますが 実は国土（自然環境）ではなく
同族としての人間のまとまりが酒で壊されることが問題でした。

12 ふみにじられ ふみひしがれし ウタリの名 誰しかこれを 取り返すべき
Kiu sukcesos rehonori la genton ainan nian,
distretatan en koton, prematan sub ofendo?

13 野の牡鹿 牝鹿子鹿の はてまでも おのが野原を 追はれしぞ憂き
Ve forpelitaj estas cervoj surkampaj,
viraj, inal kaj eĉ idaj el la kampo, la ludej' siatampa!

13 野の牡鹿 牝鹿子鹿の はてまでも おのが野原を 追はれしぞ憂き
＊以前 試訳案を出していたが 次のようにします。
Ve forpelitaj / estas cervoj surkampaj, / viraj kaj inaj, /
kaj eĉ idaj el la kampo, / la ludej' siatempa! /

14 せまき野も ありなば飼はむ 親子鹿
赤き柵など 廻らしてしも
Mi bredos cervojn / gepatrajn kun la idajn / en palisaro /
ruĝe pentrita, se mi / havos kampon, eĉ etan. /

15 野より野に 草食み（はみ）遊びし 鹿の群 今はあとだに なきが寂しさ
De kamp' al kampo cervoj are sin paŝtis, promenis tie.
Tamen ve, nun nenie estas ili antaŭ ni.

16 国も名も 家畑までも うしなふも 失はざらむ 心ばかりは
Eĉ se ni perdu / nian landon kaj nomon, / domon kaj teron, /
ne perdu nian koron / transdonitan, prapatran! /

17. 古（いにしへ）の ラメトクたちの 片腕も
ありてほしかり 若きウタリに
（注）ラメトク＝勇者、アイヌの謡ひ物の中に出て来るやうな勇者の意。
Al junaj fratoj estu eĉ unu brako de l' kuraĝuloj
el niaj tradicioj, trans la generacioj

18 夏ながら 心はさむく ふるふなり ウタリが事を 思ひ居たれば
Kvankam somere /malvarmas mia koro / en tremegado, /
kiam mi zorgas "Fratojn", /
samgentanojn ainajn. /

19 いにしへの ユーカラカムイ 育てにし 姫君今も 在（あ）らまほしけれ
Ni esperegas,/revenu franjo Sapo,/
vi la heroon/jukarkamuj pratempe/
vartis ---do nun, nin savu!/

20. 愛（めで）らるる 子より憎まるる 子は育つ
などてウタリの 子は育たぬぞ
Pli bone kreskas infano malamata ol infan' amata.
Kial ne bone kreskas idoj el nia gento?

21 ウタリ思ひ 泣き明（あか）したる この朝の
やつれし面（おも）わ はづかしきかな
Mi hontas montri / min, mizeran post ploro / tra tuta nokto /
pro malfeliĉo de la / samgentanoj, ainoj. /

22　たつ瀬なく　もだえ亡ぶる　道の外（ほか）に
　　ウタリ起（おこ）さむ　正道（まさみち）なきか
Ĉu agonii
kaj perei, estos la
voj' por ainoj?
Ĉu mankas vojo ĝusta
por vivi, revekiĝi?

23 灰色の 空を見つむる 瞳より
とどめがたなき 涙あふるる
El la okuloj / rigardantaj la grizan / ĉielon fikse /
senĉese fluas larmoj, / nehaltigeblaj, ho, ve! /

24 寄りつかむ 島はいづこぞ 海原に 漂ふ舟に 似たり我等は
Kie estas la insulo nin loĝigi?
Ni ja similas al boatoj drivantaj
sur vasta mar-ondaro.

25 島々は　群れ居るなれど　他人（ひと）の島
　　貧しきウタリ　寄るすべもなし
Insuloj svarmas, / sed ili apartenas / al aliuloj,/
al malriĉaj ainoj / mankas rajto aliri. /

25 の試訳を次のように訂正します。
Insuloj svarmas, / sed ili apartenas / al aliuloj./
Al malriĉaj ainoj / mankas rajto aliri. /

26 貧しくも コタン愛して 働らかむ 父母たすけ 兄を助けて
Ni laboregu en amata vilaĝo,
helpe al pactro, helpante la patrinon, helpante al la frato.

27 貧しくも 心富まして ながらへむ
おやの残せる この地の上に
Kvankam malriĉaj/ni riĉigu la koron./Restu ĉi tie/
sur la ter' heredita/de la karaj gepatroj./

28 ウタリ方 砂の数ほど おほからば 波は越させじ ウタリの丘に
Se ni, gentanoj estus multaj sufiĉe kiel sableroj,
ni ne lasus transiri ondojn sur monteton nian!
最後の部分、字余り（８音）になりました。見直す余地は？

29 寄る波に 寄せらるる砂 寄り寄りて
造れり砂丘の 丘辺（をかべ）を高く
Sablo puŝata / de ondoj venadantaj / formis marborde /
dunon sufiĉe altan / kontraŭ ondoj de l' maro. /

30 我良くば 何かは我に よからざる
猛（たけ）き獣も 我を傷（いた）めず
Se mi amikas / al aliuloj, kiu / malamikemas /
kontraŭ mi? Eĉ feroca / besto ne atakas min. /

31 心高く もちてあらばや むらがりし
雲は過ぎ去り 胸明く（むねあかく）ならむ
Tenu la koron/fiere, tiam foros/nuboj ĉirkaŭaj,/
klariĝos nia vido,/heliĝos nia koro./

32 波を見て 大いなりとすな 海を思い 大きく持たれ ウタリ心を
Ne timu ondojn ĉar ili ŝajnas grandaj,
tenu la koron ainan, samgentanoj, vasta kiel ocean'!

33 波を見て 恐ろしとすな うき世には 尚おそろしき 波ぞ高鳴る
Ne timu ondojn alvenantajnal bordo, en homa mondo
muĝas ondoj pli grandaj pli teruraj ĉirkaŭ ni!

34 荒ぶ（あらぶ）波 つききりて漕げ 岸辺まで
ゆめゆるぶなよ ウタリの腕を
Remu ĝis bordo/kontraŭ sovaĝaj ondoj./Remu senhalte,/
la brakoj de l'gentanoj/neniam perdu forton./

35 我がウタリ 岸辺はすでに 近かるぞ 祈りて櫂に 力そそげよ
Jen niaj fratoj, jam la bordo proksimas. Al dio preĝu,
plenforte remu fratoj, tutforton al remiloj!

36 寄木（よりぎ）さへ 日の光にて きよめられ
清木（きよぎ）となりて 人の用にたつ
Eĉ arbetaĉo / flosanta, puriĝas pro / suna radio /
kaj fariĝas utila / por ni, homaj bezonoj. /

37 おこなひも 心も清く 致しませう 達者で長く 生きむがために
Tenu konduton kaj koron niajn puraj kiel prapatroj
por ke ni vivu sanaj, por ke ni vivu longe.

38 出来る程 宝も名をも 残しませう
後の子のため 孫曾孫（まごひこ）のため
Laŭ via eblo / postlasu vian nomon, / ankaŭ riĉaĵon, /
por viaj idoj, nepoj, / pranepoj, posteuloj. /

39 考へて また考へて 見て見ませう ウタリの為を ウタリの前途を
Ni nun cerbumu kaj refoje cerbumu
por nia gento, por nia estonteco, nia feliĉa vivo!

40 世の中に 学問ばかりが 身を立てず
わが身に積めよ よき業（わざ）を積め
Ne nur scienco/ donas scion vivadi,/ akiru sur si/
bonajn spertojn, teknikojn,/ por travadi la mondon.

41 何よりも 止めたき事は 酒飲みぞ
酒に流せる 土地の多き世
Unue ĉesu/drinki sakeon -- kiom/da ter' perdiĝis/
pro trompo en drinkado,/al malsaĝul' ebria./

42 止（や）めたきは 疾（やま）し心（ごころ）と うそつきぞ
互（たがひ）の力 挫かぬ為に
Cesigu farojn / konscienc-riproĉatajn / kaj mensogadojn, /
por ne difekti forton / nian, sed fortigi nin! /

43 笑はれて 唯泣いている それよりも 己が為すこと 考へませう
Ĉu ni nur ploru/kiam oni mokas nin?/Nun ni pripensu/
Kion ni devas fari,/por bono de la gento!/

44 悲しいと おもはず成せよ 思ふ事
力の限（かぎり） 成せばなるもの
Ne nur malĝoju / sed komencu labori / laŭ via ide', /
vi povas fari ĉion / per via tuta forto. /

45 現し（うつし）世に 蝶よ花よと 愛でられる 姫にも悩み あると知れかし
Eĉ ĉe princino amata de ĉirkaŭaj ĉiuj de l' mondo
estas ŝia ĉagreno kaŝita en la koro.

46 あかねさす 畑(はた）に鍬（くは）持つ 人見れば
ほんに頼もし 彼等が行く末
En matenlumo / laboras kamparanoj / plugilon mane, /
montrante estontecon / ilian, esperplenan! /

47 言葉より 行ふ人と なれかしと
祈りて止まぬ 母の胸かな
Panjo deziras/ĉiam en sia koro/por vi, gefiloj,/
ke vi estu farantoj,/sed ne fanfaronantoj./

48 笑はれて　腹を立てまい　あの声は　我に教へる　自然の声ぞ
Kontraŭ mokaĉoj/ ne koleru, amikoj!/ Ili transdonas /
instruojn de l' naturo / por introspekti vin mem. /

49 何事も うはのそらにて 聞く人の
醜き魂の 憎くかなしき
Ja malaminda / kaj bedaŭrinda estas / tia ulaĉo, /
kiu aŭdas ve, ĉion / sen atento, animo. /

50 なまけずに　成せよ自分の　好きずきを
　　成しとぐるまで　他見（よそみ）はせずに
Nu, diligente / klopodu por la plano / laŭ plaĉo via /
rekte, kaj sen flankiĝo / ĝis vi povos plenumi.

51 魂を 打ち込みたなせ 何事も
よしや小さき 事にてあるも
Ĉion ajn faru / per via tuta forto, / via pasio /
eĉ por afero eta, / ŝajne ne serioza. /

52 適度なる 野心家であれ ウタリの子等 欲の無い者 間抜けて見ゆる
Fratoj samgentaj ambiciu iome. Ĉar oni prenos
vin por stultuloj, se vi aspektas malavaraj.

53 酒のみて　空（から）いばりして　をるうちに
　　空になりたり　ウタリの財布
Ve, malpeniĝis / monujo de ainoj / dum arogado /
al si fanfaeoni, / fieri en drinkado. /

54 土間に置き 粗食で飼ひし 犬を見よ
主人大事と 守り居るなり
Vidu la hundon / vivantan sur terplanko / kun simpla manĝo, /
ĝi gardas sian mastron /fidele kaj serveme. /

55 若人（わかうど）よ 心の眼（まなこ） さまし見よ
何処見てあるぞ 己を見ずに
Kion vi vidas, junaj niagentanoj, kial ne vin mem?
Malfermu la okulojn de l' kor' por vidi vin mem!

56 改めむ ずぼら不規律 不勉強
今の今より 必ずきっと
Forigu de ni / mankon de laboremo, / disciplineco, /
kaj plu, diligenteco. / De nun tuj, ni ekagu! /

57 今よりも 大事にしませう 己が身を
また己が名を 大事にしませう
Gardu la korpon / vian pli ol nuntempe / por sana vivo, /
gardu ankaŭ honoron / vian por la konfido. /

58. 死人さへ 名は生きて在る ウタリの子に
誰がつけし名ぞ 亡（ほろび）の子とは
Eĉ ĉe mortinto estas nomo vivanta. Kiu donas, ve,
nomon al nia gento "indiĝeno al pere' " !
（Rim.）vivanta = daŭre restanta en la memoro de la homoj (PIV)

59 今までの やうな呑気で なりませぬ
生ける勉強 しませう我ら
Ne estu tiel / senzorgema kiel nun, / lernu ni de nun /
vivantajn kaj praktikajn / temojn en nia vivo. /

60 心（しん）あらば 必ず燃えむ ウタリの子等 明るくしませう 我らの前途を
Se estas meĉo brulas certe la fajro.
Donu la lumon idoj de ni utari(*), al nia estonteco!
＊：utari ＝ウタリ＝同族（アイヌ語）

61 笑はれて 腹が立つなら なほしませ
あなたの姿 案山子（かかし）そのまま
Se vi koleras / kontraŭ alies mokoj, / korektu vin mem. /
Vi nun tute similas / al birdotimigilo. /
＊"birdotimigilo" が笑われる対象になる、と理解されるか？

62 聞きわけむ 心は神の たまものぞ
さとりを開け 朝過ぎぬ間に
Dia donaco / estas via animo, / komprenu bone! /
Venu veran komprenon / frue dum la mateno. /

63 道の邊の 千草を思へ ふまれても なほ笑まひつつ 花咲きてあり
Rigardu herbojn prematajn de piedoj de multaj homoj.
Ridas ili per floroj, ĉiam spite perforton!

64 黒けれど 侮りますな あの烏 自由に高く 飛びめぐるなり
Ne malestimu korvojn, ĉar ili nigras.
Ili flugas jen, al la ĉielo alten,
libere kaj ĉirkaŭen!

65 曙の 娘となりて ウタリをば 明るくしませう 永久までに
Estu mi knabin'
de tagiĝo de l' gento por doni lumon
al nia gento ain',
eterne en estonto

66 現（うつ）し世は ウタリの朝と 思へかし
顔を洗ひて しかと帯して
Komprenu, ke la / reala mondo estas / maten' aina. /
Samgentanoj, lavu nin, / estu preta streĉ-zone! /

67 太陽を　愛したたへし　ウタリなり　心に受けよ　愛の光を
Amis, admoiris / la sunon ni ainoj / en tradicio. /
Kun ĝojo ni ricevu / ĝian lumon de amo! /

68 太陽を 隠すあの雲 憎らしや
去（い）なせて下さい 風姫御様（かぜひめごさま）
Ve, malaminda / estas la nubo, kiu / kaŝas la sunon! /
Forigu ĝin Diino / Vento, mi petas kore! /

69 太陽の 光に照らせ 各自（おのおの）の 暗い心は 明るくならむ
Ricevu lumon de la suno en koron de ĉiu el vi.
Forpeliĝos mallumo el via koro, fratoj!

70 太陽神（チュプカムイ） み空にいます 明々（あかあか）と
白衣（びゃくえ）まとうて ウタリの上に
＊太陽神チュプカムイは天の最高神の おとむすめ ？

Diino Suno / hele brilas ĉiele / blanke vestite. /
Ŝi brilas tie hele, / super ni, samgentanoj! /

71　偉人をば　太陽に準らへ（なぞらえ）　ほめたたへし
　　いにしへ（古）のウタリ　歌人（うたびと）ならずや
Ĉu ne poetoj
is ainoj pratempaj?
Estimindulon
ili laŭdis simile
la sunon en ĉielo.

72 盲人（めしひ）にて さまよひをれる 我等をば
癒いや）しくだされ 天つ国見む
Bonvolu savi / nin blindajn kaj senvojajn /
kaj gvidi nin al vojo / ĝusta, al paradizo. /

73 神を信じ 偽（いつはり）をやめ 何事も
成さば必ず み恵あらむ
Ni kredu dion, / ĉesigu trompi homojn, / faru sincere /
ĉion ajn, tiam venos / nepre favoro dia. /

74 ほんとうに 悲しみ泣ける 人ならで キリスト様の 御事業（みわざ）は知らじ
Nur tiu, kiu malĝojon vere spertis, elkore ploris,
povas vere kompreni, kion faris Jesuo.
以前出した（原歌74）は、はじめの部分を現代文（口語）的に理解したもので
間違っていました。短歌は文語文です。上のように訂正してます。

75 目に見えぬ 人の心の 集（つど）ふところ
其処（そこ）に神まし キリストいます
La homaj koroj / nevideblaj okule / ariĝas, tie /
ĉeestas ankaŭ Dio, / ĉeestas ankaŭ Kristo. /

76　キリストの　教えの髄の　その髄を
　　ウタリに告ぐる　人は誰なる
Kiu estas la
homo, kiu rakontas
kernon, medolon
de la evangelio
de Jesuo, ho, kiu?

77 我らがため 赤き血潮を 流されし
キリスト様の 慈愛身にしむ
Penetras al ni / en la koron la amo / de Kristo kara, /
kiu verŝis la sangon / ruĝan por nia bono. /

78 空にのみ 星ありとすな 人の世の 星を数へむ 良き子集めて
Ne nur ĉiele ekzistas belaj steloj.
Ni trovu stelojn kaj nombru el geknaboj de la homa socio.

79 目をつむり 心の目にて 仰ぎ見よ
日の御力（みちから）の いかに清けき
Fermu okulojn / kaj vidu per okuloj / de via koro, /
kiel pura la forto / dela suno montriĝas! /

80 草も木も 嵐の中に いきてあるを など人の世の 嵐おそれむ
Herboj kaj arboj vivas ja en ventego.
Kial ni timu ventegon de la mondo,
de la homa socio!

81 真心の こもる言の葉 しみじみと
心にひびき 吾（われ）は泣かるる
Sinceraj vortoj / eĥas en mia koro / forte, profunde. /
Tio emocias min / ĝis plorado kun larmoj. /

82 胸さくる 思（おもひ）をこめし 一声の
身にしみとほる ほととぎすかな
Krio korŝira / de la eta kukolo / penetras mian /
tutan korpon, ja kvazaŭ / venas mesaĝo de ĝi. /

83 血を吐かむ　思（おもひ）に啼きし　ほととぎす
　　朝（あした）に笑（え）まふ　声を聞かばや
Oni komprenas / eta kukolo krias / korsangan plendon. /
Ho, dezirus mi aŭdi / vian ridon matene. /

84 知ることは　知らぬ事より　少なけど　一つ知るとも　よき事知らむ
Malpli mi scias / ol aferojn sensciajn, / tamen mi sciu /
eĉ unu novan por nun /ion bonegan por ni! /

85 寒き朝も かかさず勤むる 子鴉（こがらす）に
暖（あたたか）きお菓子 あらば輿（あた）へむ
Mi donu kukon / varman al la korvido / ĉiumatene /
nin vizitanta, serĉu / do ion taŭgan por ĝi! /

86 日は暮れて 心も暗く なりぬれど
朝（あした）おもへば 我が胸あかるし
Kun vesperiĝo / mallumas mia koro / kiel ĉielo, /
sed heliĝas mia kor' / pro espero por maten'. /

87 雄鳥は 高々なきて 夜明けよぶ ウタリ男子等 なけよ世の為
Krias laŭte por voki tagiĝon koko.
Nu, kriu fratoj de nia gent' aina
por veki la mondon.
最後の行、字足らずです。（眠っている世の人を）覚まそう、の意味に解釈してあります。
por venki apation. とすれば字数（母音＝音節数）は７になり解決しますが、意味は「（世の）無関心、冷淡さに 打ち勝つために」になります。

88 古（いにしへ）の ヌプルクイトプ 知らせけり ポイヤウンペの 行くべき道を
Sovaĝansero pratempa, spiritoza, pri voj' irenda
sciigis knabheroon en rakonto prapatra.
（註）ヌプル＝尊き、霊ある。クイトプ＝雁。
ポイヤウンペ＝詞曲（ユーカラ）のなかの少年英雄の名、
ユーカラカムイのこと。

89 聞かまほし　永久（とこしへ）に長く　生くる道を
　　ヌプルクイトプ　カムイチカッポに
　　　*ヌプルクイトプ：尊き（霊ある）雁
　　　*カムイチカッポ：神鳥
Volus mi aŭdi / kiel mi povos vivi /longe, eterne, /
de la dia bird', sovaĝ- /ansero de jukaro. /

90 杉のごと 高き人がら のぞましき
ずるき人こそ 低き人なれ
Ja dezirinda / estas personecaro / alta, simile /
kiel kriptomerio, / sed ruzulo --- malalta. /

91 石のごと　無言のなかに　力あれ　ふまるるほどに　放て光を
Ni havu forton / en silento kiel ŝton' / kaj donu brilon /
des pli fortan eksteren, / ju pli piedpremate! /

92 石を割る 木さえある世ぞ ウタリの子等 割りて進まむ この憂世をば
Fendante ŝtonon eĉ arbo kreskas monden.
Gentidoj marŝu fendante la latenon
de la mondo, antaŭen!

93 くるしさに 壁に頭（かしら）を うちつけて
果てなんかなと 幾度（いくたび）思ひし
Kiom da fojoj / mi intencis tuj morti / kaponfrakase /
ĉe muro, pro sufero / dolora kaj obstina. /

94 よろづの事 運命（さだめ）なりとは 思へども
あきらめ得ずに もだゆる我は
Ĉio enmonda / iras vojon laŭ sorto, / ja ŝajnas al mi. /
Sed mi suferas tion, / ne povante obei. /

95 教育の なきサポなれば 身を恥じて
人目を忍ぶ 思ひこそすれ
＊サポ、姉 とは若き人に対して 著者自身。
Ĉar al mi mankas / edukiteco, hontas / mi prezenti min /
antaŭ aliaj homoj, / sed evitemas ilin. /

96 トレシ方　ちからのかぎり　学べかし　世に出て恥ぢぬ　道しるべの為
　　　　　　　　　　　　　　　　　　（トレシ：妹、女性への呼びかけ）
Fratinoj, lernu / plejeble kaj tutforte / por la estonto /
de via vivo. De nun/ gvidos vin la scio! /

97 なやむとも せんなき事を 今も亦（また）
繰り返しつつ 思ひ乱るる
Refoje kaj re / senutilan cerbumon / ankoraŭfoje /
ripetas mi sencele / en malorda pensado. /

98 どん底に つき落とされし 人々の 登らむ梯子（はしご） ありなばと思ふ
Por mizeruloj faligitaj ĝis fundon de l' homa mondo
estu ŝtupar' per kiu ili povu sin savi!
なにか 芥川龍之介の「蜘蛛の糸」を連想しますね。

99 苦しみの 日々を過ごせる この我に あかるき事の あれかしと思ふ
Dolorajn tagojn havis mi, sed esperas venu min io,
kio donos lumon al mi, esperon de la vivo!

100 ずたずたに 蹂みにじられし ウタリの名 取り返すのも 己が胸にあり
Nur nia koro havas forton repreni la honoron de l'
nia gento aina, ĝisfunde distretitan

101 よくもまあ 心狂はで 在（あ）りしものと
今さら吾を いぶかしむかな
Mi miras, kia / hazardo min kondukis / ne al frenezo, /
miras mi ankoraŭ nun, / kian sorton mi havis? /

102 たつせ無く　悩み悩みて　死する外に
　　　われらウタリの　道はなきかや
Ĉu ne troviĝas / taŭga irejo por ni, / fratoj ainaj, /
krom morti post suferoj / multaj, longaj, doloraj? /

103 ウタリの子　一人行方をくらませり　烏麦しも　生えし様なる
Perdiĝis ido / de nia gent' aina / kiam ekkreskas /
aveno sur la kampo / en la verdiĝa tempo. /

104 この世にて よし身は亡び 朽つるとも 心はとはに あらましと思ふ
Restu eterne mia animo tie,
eĉ se la korpo pereos, malaperos ĝis la lasta ereto.

105 隙間もる 風も寒かる 山里の
貧しきウタリ 思はるるかな
Maltrankviligas / min malriĉaj ainoj / en domo, kie /
malvarme blovas vento / tra fendo de la domo. /

106 この家の 障子は名のみ 紙をはる ところさへなく こはれ果てたる
Ĉu tio estas / ŝoĵio de la domo? / Jes, nur per nomo -- /
sed tute detruite, / mankas lok' por papero! /

107 過ぐる日は のどけくありし トットモシリ
今は憂（うれひ）に とざされにけり
Estis serene, pace en tottomosir pasintajn tagojn.
Nun premas nin timzorgo, sufero kaj doloro!
註（アイヌ語）：トット＝母、モシリ＝国。
トットモシリ は母の国、即ち 郷国。

108 血を吐かむ 思の我を かへりみて
心の底に 哭くばかりなる
Retrospektante / mian koron sangantan / nur plori povas /
mi en la fundo de la /koro, jes, nur ploradi! /

109 紅葉おち 秋風さむく 身にしめど また来む春を 思ひつつあり
Ruĝajn foliojn pelis aŭtuna vento.
En frida sento antaŭvidas printempon revenontan, mi ĉiam.

110 ああ痛む 此の苦しみの 我が胸を
啄（ついば）み去れよ こころある鳥
Ho ve, dolore! / Mian bruston doloran / forpiku de mi /
vi, kompatema birdo, / kvietigu min tiel. /

111 我が心 沈み沈みて 地獄まで
落ちし思の するぞ悲しき
Ve, malĝojinde! / Al mi ŝajnas, ke koro / mia, sinkanta /
suben kaj suben, iras / al infero, finfine! /

112 しんしんと 更け行く夜半（よは）に 我一人（われひとり）
ウタリを思ひ 泣きておりけり
En noktomezo / profundiĝanta, nur mi / sola, ploradis /
pro malfeliĉo de la /fratoj, la samgentanoj. /

113 かなひなば この苦しみを 告げまほし
閑古鳥（カッコクどり）の なくがごとくに
Se permesitas, mi volas ja konfesi mian doloron
kvazaŭ krias kukolo laŭte en la arbaro.

114 新聞の　アイヌの記事を　見るごとに　切に苦しき　我が思ひかな
Ve, ĉagrenas min / artikolo gazeta / pri ni, ainoj./
Mia koro doloras, / ploras, ĝemas, kaj sangas! /

115 汝（な）が言葉 真実（まこと）にてあれ よしやよし
世界の言（こと）が 皆うそにても
Eĉ se la vortoj / de tuta mondo estas / tute mensogaj /
la viaj estu veraj, / kiujn mi povas kredi. /

116 何故（なにゆゑ）ぞ おほくの人と 住みながら なほも寂しく 我は在るかな
Kial mi sentas tian solecon, ho ve,
kvankam mi vivas inter homoj de l' mondo tiom multaj, diversaj?

117 亡びゆき 一人となるも ウタリ子よ こころ落とさで 生きて戦へ
Eĉ se vi restos sola, kaj vin minacos pereo ĵusa,
batalu utari-oj*, kun kuraĝo por vivi!
Rim: *utari:frato, aina samgentano

118 暗（やみ）の夜に ひとり啼（な）く鳥 歌よみて
知りて我が好く ほととぎすかな
Malluma nokto / portas al mi solkanton / klaran de birdo. /
Ĉu ĝi -- eta kukolo, / ŝatata en utaoj? /
Rimarko: Eta kukolo(Cuculus poliocephalus:ホトトギス) ne vizitas
Hokkajdon. Eble tiu birdo estas "jeza lokustelo"(Locustella
fasciolata:エゾセンニュウ）.

119 くろ金も 焼きつくさなん 熱なくば ウタリの子等の 名は救はれず
Forbruligu eĉ feron per ardo nia.
Se ne, neniam okazos rehonori
nomon de nia gento.

120　星の如（ごと）　さやけき瞳　持ちしウタリ
　　　くもりがちなり　今日此頃は
Klare brilantajn
kvazaŭ steloj okulojn
havis ainoj(utaroj).
Sed kial lastatempe
nebuliĝas l'okuloj?

121 如何ばかり 落ちぶるるとも 落すまじ
持ちてうまれし 良き心をば
Kiel ajn aĉan/mizeron ni enfalus,/neniam perdu/
la bonan koron nian/denaske hereditan./

122 浪風（なみかぜ）の　あらずばよしと　思へども
　　　荒浪しのぎ　漕ぐ力ほし
Mi deziras, ke / ne ĝenu min surmare / vento kaj ondoj, /
do mi akiru forton / remi kontraŭ la ondoj. /

123 漕げよ漕げ うき世の浪の 荒くとも
腕（かひな）たゆまず 男の子等よ漕げ
Remu, ho remu kvankam l'ondoj de l' mondo minacegas vin.
Per la brakoj senlace, niaj knaboj, jen remu!

124 初春に 心の畑を 培ひて 良き実を結ぶ 種を蒔かなむ（昭和五年正月に）
Novjare semu semojn en koro mia, semojn donontajn
bonajn fruktojn estonte, helan esperon al ni! --- (Novjare de 1930)

125 示されし　道にすすまむ　ともすれば
　　　怠りがちの　我に鞭うち
Iru la vojon / taske donitan al mi / vipante min mem, /
kiu mallaboremas / por la plenumendaĵoj. /

126 振（ふり）むかで 進め我が駒 暮れぬ間に
追ひつきゆかむ 峯行く人に
Viajn okulojn / ne turnu, mia ĉeval'. / Antaŭ vespero /
kuratingu paŝanton / sur montopinto, nepre! /

127 とどろける　浪（なみ）の音ききつ　三歳（みとせ）ゐし
　　　さみしきコタン　今なつかしも
Ho, mi sopiras / la vilaĝon malmulte / loĝatan, kie /
mi loĝadis 3 jarojn / aŭdante marondegojn. /

128 端然と ちからづよくぞ 語られし 君今はゐず ゐろり空しも
（逝きし中里徳太郎氏）
Ve, vi forpasis, kiu digne parlis kun forto al mi.
Nun sen vi vane restas la forno de la domo.
--memore al bedaŭrata S-ro NAKAZATO Tokutaro^--

129 墓に来て　友になにをか　語りなむ　言の葉もなき　秋の夕ぐれ
　　　（逝きし違星北斗氏）
Kion parolu / mi al kara amiko / antaŭ la tombo. /
Ve, vortoj al mi mankas / vespere en aŭtuno, /
(por forpasinta Iboŝi-Hokuto, aina poeto)

130 ただ一人 父のかたみと 残されし
君また逝きぬ うら若くして
＊逝きし中里篤治氏
Mortis ankaŭ vi, / la sola heredanto / de via patro /
en tia juna aĝo! / Mi povas nur lamenti. /

131 ウタリの為　一人気をもむ　父見れば　わが胸いたく　思ひせまれる
Ho, por ainoj / sin ĝenas patro mia / ĉiam en solo! /
Mia koro doloras / pro lia sindonemo. /

132. ウタリをば 愛するあまり 悪しきをも
目にせぬ父の 愛のいたまし
訳者注：「父」は八重子の養父ジョン・バチェラー（1854～1944 ）、英国人牧師、
アイヌに対する布教、保護活動に尽力した。
Pro troa amo por nia gent' aina ho, patro mia,
neglektas la malvirton ĝian, ve, kordolore!

133 悪しきをば 悪しきとなして 叱るほど
愛してくれよ ウタリの父さま
Bonvolu ami / nin tiel, kiel skoldi / nin pro malvirto, /
patro de ni, ainoj, / de samgentanoj, fratoj. /

134 父の恩 受けしはウタリのみならず
和人（シサム）も多く 救はれしかな
Ne nur ainojn, / sed ankaŭ ne-ainajn /japanojn multajn /
savis la patro kune / pro la bon' de homaro. /

135 老いゆくも　忘れつとむる　父見ては
　　　真に思へり　我がふがいなさ
Eĉ maljuniĝon
forgesinte vi penas
por la misio.
Bopatro mia,
vi montras, ke mi estas
ja sentaŭga helpi vin!

136 規律よき 母見ならへど 及びなき
われ悲しみて われにむちうつ
Disciplineman /patrinon mi imitas, / sed ne sukcesas, /
malĝoje mi klopodas, / min vipante sekvi ŝin. /

137 曙（あけぼの）に 聖書を手にする 母見ては
切にせめらる 我が弱き心
Forte min pelas / rimorso pro mia kor' / febla principe, /
kiam patrino legas / biblion en tagiĝo. /

138 おのが死を　思はで父は　案じ居たり　死しての後（のち）の　家と子らとを
Pri sia morto
ne ĝenis sin la patro,
tamen ĝenis lin
sorto de l' familio
post la morto de li mem.

139 父逝きし のちに悪人 はびこりて
数多（あまた）の馬も 財も失せにし
Post la morto de / mia patro, potencaj / estis fiuloj, /
sekve perdiĝis multaj / ĉevaloj kaj riĉaĵoj. /

140 逝（ゆき）し父を まだ帰らずやと 思いつつ 家中さがしつ 幼なかりし日
Mi serĉis patron tra mia tuta domo, sen scio, ke li
mortis, do ne revenos ---, en la infana tago.

141 霊にだに　会ひたきものと　暗闇に　目を大きくも　開けて見しかな
Okulojn plene
mi malfermis por vidi
patron mortintan:
Venu en ĉi mallumo,
eĉ en form' de spirito.

142 ゆめのうちに 父は帰りし 喜びて 父よと呼べば 夢は覚めにし
Mi vidis patron revenintan en sonĝo.
"Ĝoje mi vokis "Paĉjo!", sed vane, ĉio
estis for kun vekiĝo.

143 此（この）たびは 帰らざれ父と いふうちに
夢はさめたり 苦しかりし夜
Dum mi diris, ke / vi ne revenu hejmen, / paĉjo, ĉi-foje, /
vekiĝis mi el sonĝo, / el dolorplena dormo. /

＊父（向井富蔵）と娘（八重子）の間に何があったか、これだけではわからない。、
8歳の時 親の許可なく洗礼を受けたときの思い出（父に隠していた）との
推定もあるが、「父は反対しなかった」とも言われている。

144 父逝きて のこせる家を 父のごと
我等は愛し 住み居りたりしが
La postlasitan / domon de forpasinta / patro, ni amis /
kiel la patron karan / kaj loĝis tie pace..... /

145 われ等みな 父の形見の 家として どんなにどんなに 懐しかりし
Kiel ni amis kaj sopiris la domon de nia patro,
postlasitan por memor' de ni ĉiuj la fratar'.

146 悪人が 父の残せる 家破壊（こは）し
とく去りゆけと せまりたりし日
Iam fiuloj / rompis domon lasitan / de nia patro, /
diris, ke ni foriru /senprokraste de tie. /

147 かくまでも 相親しみし あの土地を 去らねばならぬ 悲しかりし日
Ve, trista tago, kiam devis forlasi ni, karan teron
amatan de ni tiom kare kaj familie!

148 友だちの　父見るたびに　思ひたり　我にもすぐれし　父ありし日を
Mi rememoras, / ke al mi estis patro, / ja fierinda, /
kiam mi vidas patron / de miaj geamikoj. /

149 父のなき 弟見ては 人知れず
心の中（うち）に 我は泣きしか
En mia koro / ploris mi ne trovite / de aliuloj, /
vidante la frateton / memormankan pri l' patro. /

150 どうぞして 死せる父をば 又いかす
能（ちから）をほしと 願ひし子なり
Dio! Bonvole / donu al mi kapablon / redoni vivon /
al forpasinta patro, / tiel preĝis la ido. /

151 キリストの 教を聞きて 永遠（とこしへ）の
命ありと聞きし その日の喜（よろこび）
Kia ĝojego de la tago, kiam mi aŭdis instruon
de Kristo, ke eternan vivon donas li al ni.
（参照）SANKTA MATEO 10
27 Miaj ŝafoj au^skultas mian voĉon ---
28 kaj mi donas al ili eternan vivon; kaj ili neniam pereos. ---

152 神よ神よ 父を守りて 幸（さひはひ）し
永遠（とは）の命を 与えませよな
Ho Dio, Dio! / Bonvolu gardi patron / mian kaj doni /
eternan vivon al li, / mi petas al vi, Dio! /

153 父のため 神にいのりし これぞこの
わが初めての 祈（いのり）なりしか
Mi preĝis al di' / por bonfarto de l' patro / de la famili'. /
Estis mia l' unua / preĝo en mia vivo. /

154 我が胸に　度々うかぶ　良き絵あり　父と弟の　道行く姿
Ofte aperas / al mi la bona sceno / en la imago, /
kie iras la patro / kun la frato sur vojo. /

155 亡き父の おもひで多し 良き事の 数多ありけり かぞへがたきほど
Ho, kiel multas rememoroj de l'patro.
Ja multaj bonaj, kiujn kalkuli, por mi estas tute neeble!

156 父よ父よ 神の御園（みその）に よろこびて
永遠（とは）の命を 受けてあれかし
Ho patro, patro! / Ĝoju en paradizo / ĉiela de di', /
ĝuu eternan vivon / kaj beatecon tie! /

157 有珠湾に まれに訪ひくる 雁の群 足も濡らさで 去るぞ悲しき
訳1:Sovaĝanseroj, / niaj maloftaj gastoj, / kial foriĝas /
vi, sen tuŝo al akvo / mara de Usu-golfo. /
訳2:Ve, mi bedaŭras, / ke vi, sovaĝanseroj, / maloftaj gastoj, /
foriĝas tuj sen tuŝi / marakvon Usu-golfan. /

158 幼（おさな）ごろ　恐（おそろ）しかりし　有珠嶽（うすだけ）に
　　　今はこよなき　親しみぞもつ
En infaneco / mi timis Monton Usu, / la vulkanegon, /
sed nun ĝi estas kara / kaj amika, mi sentas! /

159 春ごとに 村に訪（と）ひ来し 閑古鳥（かっこどり）
家の近くの 山に鳴きしか
Ĉiuprintempe nian vilaĝon venis gajaj kukuoj,
prezentis sian kanton monte apud mia hejm'.

160 幼くて こよなき友と したしみし あの湧き水ぞ 今も恋しき
Kiam infano,/la plej bona amiko/estis vi, kara!/
Nun mi sopiras kore/vin, la fonton hejmlokan./

161 ごとごとと 夏は冷たく 冬ぬるく
湧きて流れし 愛（いと）しき小川
Fontis bruete / akvo frida somere, / tepida vintre. /
Tiel ni sentis, nia / kara font', rivereto. /

162 ごとごとと ちひさき泉 いまもなほ
埋（うづも)れつつも 湧きてあるらむ
Ĉu mia kara / fonteto bruetanta / vivas ankoraŭ? /
Kredeble jes, ĝi fontas / kvankam subterigate! /

163 目に触（ふれ）ぬ 神も住まはむ 有珠コタン
今も昔も 何時の世までも
Nun mi rigardas / vilaĝon Usu, kie / loĝas la dioj, /
pasintece kaj nune, / estontece, eterne. /

164 有珠山に のぼりながむる 噴火湾
岸辺（きしべ）にたてる 駒ヶ岳かな
Sur Monto Usu / mi rigardas la Golfon / Vulkanan sub mi. /
Marborde pinte staras / Monto Komagadake. /

165 海もよし 山もうつくし 人もよし ほんに住みよき 有珠コタンかな
Kiel bona, mar'! Kiel bela 'stas montar'! Bona loĝantar'!
Certe feliĉan vivon alportas Vulkan' Usu.
（注）有珠コタン：有珠村、現在の伊達市有珠。コタンは村、集落（アイヌ語）

166 野に咲ける 数かぎりなき 草花の 心とはまし 野の蜜蜂に
Demandemas mi abelojn sur la kampo, "Kiel favoras
vin la floroj sennombraj florantaj sur la kampo?"

167 砂原に 赤く咲きたる ハマナスの 花にも似たる ウタリが娘
Ho, ĉarma knabin' de nia gento ain',
al ruĝa rozo sur sabla bordo mara,
ja similas vi, kara!

168 閑古（かっこ）鳥 友にはぐれて なきてあるか
あはれ宿なき さびしき小鳥
Ĉu vi kukuas / por retrovi perditan / vian amikon? /
Ho kukol' kompatinda, / senhejma kaj soleca! /

169 雨の夕べ あはれにきこゆ 閑古（かっこ）鳥
悲しきことの 何のあるらむ
Ion malĝojan / ĉu vi havas, kukolo? / Tiel aŭdiĝas /
via voĉo kukua / vespere en pluvado. /

170 ならばやな おもふは夏は 渡り鳥 木の葉のかげに 歌ひ暮らさむ
Volus mi esti migrbirdo en somero kiu kantadus
tutan tagon arbare gaje en foliaro.

171 有珠コタン 岩に腰かけ 見てあれば 足にたはむる 愛らし小魚
Roke sidante mi en kotano Usu rigardas fiŝojn
amindajn, petolantajn, ĉirkaŭ miaj piedoj.

172 有珠コタン 岩に腰かけ 聞（きき）てあれば 岩と岩との 息ぞ聞（きこ）ゆる
Aŭdas mi sonon de spirado de rokoj,
sur kiuj sidas mi en viva naturo de la vilaĝo Usu.
（註）コタンはアイヌ語で「部落、集落、村」、vilaĝo と しました。
前回 171 ではアイヌ語のまま kotano と書いてしまったが説明が必要でした。

173 朝ごとに お早う言ひに 小山より
通ふ子烏（こがらす） 可愛ゆくぞ思ふ
Aminda estas / korvido vizitanta / ĉiumatene /
min el monto eble por / diri "bonan matenon!" /

174 有珠湾に 小舟（をぶね）うかべて 少女子（をとめご）ら
自由に漕ぐ海 鏡の国の如（やう）
Sur Usu-golfo / remas knabinoj ĝoje / boatojn kune, /
kvazaŭ palac' spegula, / libera mar' por ili! /

175 有珠コタン 彼方此方（かなたこなた）に チャシぞある
古きウタリの 後を語りて
Ruinaj domoj / jen tie kaj ĉi tie / estas en Usu.
Ili rakontas praan / historion ainan. /
*por aina vorto チャシ(ĉaŝ):Ruina domo de iama potenca familio.

176 ポロノット タンネシレトや レプンモシリ
神の園生（そのふ）も かくやあるらむ
＊ポロノット：大岬、タンネシレト：長崎、レプンモシリ：沖の島
アイヌ語をそのまま詠み込んだもの
Jen granda kabo, / longa kabo, insulo / en fora maro, /
ili montras ĝardenon / de dio al mi, certe! /

177 くれなゐの 色濃き紅葉 眺め居し わが心また 紅くさえけり
Ho skarlate, ja mia koro heliĝas en rigardo al
aŭtuna foliaro jen ruĝega en klaro.

178 やがて落ちむ 紅葉をかくも うつくしく
装ひ給へる 神の御能（みちから）
Granda difaro! Ornamas vi l' aŭtunon tiel belege
per ruĝa foliaro baldaŭ malaperonta.

179 紅の 色さゆる紅葉 ひと葉ふた葉 ちり行く様ぞ 涙ぐましき
Falas folioj klare ruĝaj unu post alia, ho, min
larmigas la pejzaĝo: adiaŭ, post adiaŭ!

180 さえまさる 紅葉の色も うすらぎて 落ち散る様ぞ 涙なりける
Ruĝaj folioj freŝe klaraj hieraŭ jam paliĝis nun,
ho, foriĝas pro vento, larmigante min, solan.

181 時雨（しぐれ）ふりて 翼ぬらせる 粟（あは）すずめ
さぞ寒からむ この秋の夜を
Ho, kompatinde, / paseroj ĉe setari' / malsekflugilaj, /
devas elteni fridon / dum ĉi noktoj aŭtunaj. /

182 しづが屋の 軒端も無くば 小雀の 今宵の宿は 何処なるらむ
Tia domaĉo sen eĉ antaŭtegmento ne donas al vi
loĝejon, paseridoj ---, kie vi povos dormi?

183 小（を）山田の 賎（しづ）が伏屋（ふせや）ぞ 小雀の
暖（あたたか）きお宿 暖きお家
Eĉ apudmonta / dometaĉo mizera / taŭgas sufiĉe /
kiel varma loĝejo, / varma dom' por paseroj. /

184 雪解（ゆきげ）する 丘のをちこち けなげにも
黄なる花さく 春は浅きに
Neĝo degelas. Tie kaj ĉi tie jen sur la montetoj
aperas flavaj floroj brave en fruprintempo.

184 雪解する 丘のをちこち けなげにも 黄なる花さく 春は浅きに
En fru-printempo / spite kontraŭ malvarmo / brave foras jen /
flavaj floroj kelkloke / sur montet' neĝ-degela. /

185 あの可愛（かあ）い 清けき笑（えみ）は あとも無く
ただ苦しげな 面（おも）ぞありける
Nenie restis / ŝia ĉarma rideto / aminda ĉiam, /
restis nur agonia / mieno en vizaĝo. /

186 あゝ苦し　此の悲しみは　誰知らう　スミ子を愛でる　叔母ならずては
Ho ve, dolore! / Kiu komprenas tiun / malĝojon mian? /
Mi estas onklino de / amegita Sumiko. /

187 天つ神 スミ子を迎へ はぐくみて
御膝（みひざ）のもとに 幸（さち）あらしめよ
（註）作者が可愛がっていた姪のスミ子、３歳で病死。
Dio ĉiela! Prenu mian nevinon Sumikon, karan.
Apud viaj genuoj protektu ŝin feliĉa!

188 スミ子さん さらばおさらば おとなしく 神の御園に 楽しくあれよ
Kara Sumiko! Ve, adiaŭ eterne!
Estu vi bona kaj feliĉa en ĝarden' de Dia Regno, kara!
註：可愛がっていた姪スミ子、３歳で病死。

189 如何なれば かくもめでにし スミ子をば
三歳（みつ）の生命（いのち）に あはれ死なせし
Kial do oni / lasis tiel amatan / Sumikon karan /
forpasi en la aĝo / trijara, kompatinde! /

190 めぐし子の 汝（なれ）がゑまひを 今も猶（なほ）
忘れ得ずして 涙ながしぬ
Larmis mi pro vi, / pro rememoro via, / karulineto, /
ne povante forgesi / vian ridon amindan. /

191 ひたぶるに 我を慕いて むづかれる 幼き汝（なれ）を 夢にもみしが
Ha, mi sonĝis vin, kiu ja rektanime min sopiris kaj
sekvis, plendploris al mi. Ja, naiva vi estis!

192 ねがはくば 清きゑまひの 瞳もて 神のみもとに 安らけくあれ
Ja mi deziras, ke vi estu feliĉa apud la dio,
kun viaj ĉiam puraj rideto kaj okuloj.

193 夕空に ひびきわたれる 鐘の音に つどへる子等の 妙（たへ）なるみ歌
Vesperĉiele sonorilsono eĥas,
Aŭdiĝas bela kantvoĉo de geknaboj el preĝeja kunveno.

194 をしへ子の イエス讃（たた）ふる 御歌（みうた）きき
涙ぐましき クリスマスイーブ
Min larmigas, ho / kantoj de la geknaboj / laŭdi Jesuon /
en antaŭa vespero /de nasktago de Kristo. /

195 牧師なき　チャーチ古びて　うら寂し　イエス涙し　みそなはすらむ
Solecas preĝej' / malnova jam, sen pastro, / staras jen - ho ve! /
Ĉu Jesuo vidas ĝin, / kun larmoj sur la vangoj? /

196 教会の 鐘の音聞きて よろこびつ 集いし子等を しのびて寂しも
Ve, malgaje mi rememoras geknabojn ĝojintajn kun mi,
aŭdante sonoradon de la preĝeja turo.

197 只ひとつ　ウタリを生かす　御教え（みおしへ）も
　　　今は傳（つた）ふる　人もなきかな
Nun al ni mankas / la predikanto de la / doktrino nia, /
la sola, savonta nin, / samgentanojn ainojn! /

198 誰にても 遣（つか）はし給へと 祈りつつ
心迫りて 涙あふるる
Petante sendi / iun ajn kiel pastron / al mi, elkore /
pro maltrankvilo fluas /larmoj sur miaj vangoj. /
＊これで「平取にてのクリスマス」の６句は終わる。以前の試訳に合わせて
「子等」、「をしへ子」は geknaboj とした。

199 いにしへの 聖徒の歴史 傳へつつ 大聖堂は 尊くも立つ
La historion de praaj apostoloj transdonas al ni
la granda katedralo digne staranta tie.

200 カンタベリィ 永住民の ほこりにて
永久（とは）に伝（つた）ふる 聖史なるらむ
La historion / sanktan kaj fierindan / transdonas homoj /
en urbo Kanterberi' / eterne kun honoro. /
＊カンタベリィ(Canterbury)は発音で表現した

201 大いなる 都市を我みる 聖パウロ
大聖堂の いただきにして
Mi nun rigardas / grandan urbon antaŭ mi / ho, prosperantan. /
Jen staras Sankta Paŭlo / surpinte de kirkego. /

202 円形に 世界のひとを 満たさんと 大聖堂は 内広らなる
Ronde plenigi/la halon per tutmondaj/homoj(,) ĉi tie/
ja vastegas interno/ de la granda kapelo/
> エス訳は 5-7-5-7 で最後の7音節が抜け落ちているのではないでしょうか？
手を入れたのが上です。

203 仰ぐさへ おそれおほかる 聖堂の
礼拝式に つらなれるかな
Mi povis esti / en kulto okazinta / en la preĝejo, /
kiun eĉ rigardeti / estus granda honoro! /

204 此園（このその）の ティーパーティーに 招かれし
わが幸（さいわい）を しみじみおもふ
Invitite al/ la tekunveno de ĉi/ tiu ĝardeno,/
mi sentas min feliĉa/ profunde el la koro.

205 美しき あまたの人は 花のごと 園生につどひ 笑みつつ行きかふ
Multaj beluloj kunvenas kiel floroj en la florĝarden',
iras kaj revenas jen, ridetante inter si.
註：この部分（199 ～223 ）は英国旅行中のもの。

206 いみじくも 妙なる楽の 音につれて 舞ふがごとくに 行きかふ人かな
Laŭ dolĉa tono de muziko paŝadas piedirantoj
preter si reciproke kvazaŭ dance, elegante.
註 英国旅行中の歌（パーティー？）

206 いみじくも 妙（たへ）なる楽の 音につれて
舞ふが如くに 行きかふ人かな
Laŭ melodio / de tre ĉarma muziko / iras paŝantoj /
kvazaŭ dancante ĉiuj / preterpasante je si. /

207 嬉しくも アーチビショップ み自（みづか）ら
絵の説明を 我にし給ふ
（大監督のデナーに つらなりて）
Por mia ĝojo / la ĉefepiskopo mem / klarigis al mi /
pri la pentraĵoj ĉe la / bankedo episkopa. /

208 我が両手 にぎりて祝福 たまひけり
尊きビショップ 恵のビショップ
Premante miajn / ambaŭ manojn, benis min /cefepiskopo /
estimata, glorplena, / favordona, bonfara! /

209 かうむりし 恵（めぐみ）はふかし 我が魂（たま）に
永久（とは）にきざまん 身は果（は）つるとも
Oni favoris / min multe kaj profunde, / do mi memoru /
tion en la animon / eterne trans vivfino, /

210 ハイドパアク スパロウの群（むれ） 嬉々として
さへづる声に 我もうれしき
Ho kia ĝojo!/rigardi kiel vigle,/videble ĝoje,/
pepas aro pasera/en vasta parko "Hyde Park".

211 現（うつつ）にて 我は入るかな いにしへの 城のかたみの ロンドン塔に
Reale mi nun eniras London-turon,
eksan kastelon de la tempo malnova, kun longa historio.

212 名匠の 絵かとも思ふ タワブリッヂ
くる汽船（ふね）ごとに 開きては閉づ
Oni supozas, / ke tio estus bildo / de pentra majstro, /
turo-ponto sin fernas / kaj malfermas pro ŝipo. /

213 いかめしき 兵士は所々に 直立し 古き城跡 守り居るかな
Staras majeste gardo-soldatoj ĉie
por gardi la kastelon malnovan, historian.

214 おのづから 人を仰がす ネルソン塔
さ霧の中に 勇ましく見ゆ
Ho, senkonscie / oni rigardas turon / altan, de Nelson, /
starantan en nebulo, /montrantan sin ja brava. /

215 ことごとく ビードロ製の 遊戯場
クリスタルパレスは 麗（うるは）しきかな
En la ludejo / ĉio estis farita / el vitro brila, /
vere belega estis / la Kristala Palaco! /

216 あまりにも 物質文明 すすみゐる この大都市に 心をののく
Tremas la koro pro la troa progreso
de materia moderna civilizo en ĉi tiu urbego!
註：1909年英国旅行のロンドンにて

217 ケンブリッヂ 緑も深き園にたつ
大学校は なつかしきかな
Ja karmemoras / la universitata / dom' de Kembriĝo /
staranta en ĝardeno /profundverda, kvieta. /

218 甘（うま）しとて とりてたまへり 校庭の 桑に実れる 大粒の実を
"Jen, tio dolĉas!" Doktoro donis al mi grandajn morusojn
el arboj en ĝardeno de l' universitato.
註 英国旅行中ケンブリッヂのマカリスタ博士に案内された折の思いで。

219 ケンブリッヂの 博士の家に 過（すご）したる
一週間こそ 楽しかりしか
Grandan feliĉon / mi havis ĉe la hejmo / de la doktoro, /
ĝoja estis la vivo / semajna, en Kembriĝo! /

220 大学と マカリスタ博士と 桑の實は
永久（とは）に忘れぬ なつかしの思出
L' univeritat', / Doktoro McAlister / kaj morusfrukto, /
donois karajn memorojn / eterne memorindajn. /

＊試訳追加・訂正
先に送った 220 の試訳文を 次のように訂正します。
L' univeritat', / Doktoro McAlister / kaj morusfrukto, /
donis karajn memorojn / eterne memorindajn. /

221 オックスフォード 大学校の 図書館（ライブラリー）
世界の書籍 皆ありといふ
Biblioteko/de Universitato/Oxford ja havas/
Ĉiujn librojn de l' mondo/-- aŭdis mi, ja kun miro!

221 オックスフォード　大学校の　図書館（ライブラリー）
　　　世界の書籍　皆ありといふ
Oni diras, ke / la bibliotek' de la / Universitat' /
Oksforda havas tuton / de la libroj el la mond' /

222 もだしつつ　男女学生　ともどもに　学びいそしむ　さまのゆかしさ
Kiel ŝatinde / estas la sceno, kie / lernas studentoj /
viraj, virinaj kune / silente, diligente. /

223 大学の 校舎はふるく おくゆかし
昔がたりに あつ街に似て
La domegoj de / la universitato / estas malnovaj /
kaj glaciaj same al / urboj en prarakontoj. /

223 の原文歌詞を 次のように訂正します。
223 大学の 校舎はふるく おくゆかし
昔がたりに ある街に似て

224 裾燃ゆる アツシを纏ひ ウタリをば 教へたまひし 君慕はしも
Mi sopiras vin, kiu gvidis ainojn en vesto attus,
ĉe kies basko flamo leviĝis montri vojon.
註：アイヌの祖神アイヌラックルは、顔の真っ赤な人で、その着る厚司
（オヒョウニレの樹皮で織った着物）は、裾に火が燃えていたと伝えられる
（これはシャーマンの象徴）。

244 のはじめの 「神住まふ」 の「神」は
アイヌ神話に出る神々（複数）か？
そのあとの「君すましめよ」 の「君」は
ユーカラカムイ（単数）のように見えるが？

225 輝やける オイナカムイの御（み）面影
仰ぎ得ざりし トレスしのばる
Ni rememoras / franjon Tres, la edzinon / de Dio Ojna. /
Ŝi ne aŭdacis vidi / Lian vizaĝon brilan. /
＊トレスは Tres とした。

226 つつましく 君に侍（はべ）りて もの語る
トレスの姿 いかにさえしか
の最後の 「さえしか」について。
これは古語（文語）の下二段活用動詞「さゆ（冴ゆ？）」の変化形
でしょうか。古語辞典がないので 短歌、俳句などをご存知の方に
お願いします。ここを どう理解しますか。

226 つつましく 君に侍（はべ）りて もの語る
トレスの姿 いかにさえしか
＃君：オイナカムイ、アイヌラックル
＃トレス：上記の 若い妻

Kiel impona / estis via edzino, / kiam ŝi servis /
vin raporti aferojn / ja modeste apud vi. /

227 ウセモシリ　ポクナモシリを　経（へ）めぐりて
　　　君ことごとく　征服セリと
　　　（ウセモシリ：ただの国、この地上の国）
　　　　（ポクナモシリ：地底の国、冥府）
　　　（君：人間の租神オイナカムイ、別名アイヌラックルをさす）
Vi ja konkeris / ĉiujn landojn surterajn, / ĉiujn subterajn, /
trakurante la vastan / mondon ĝis la ekstremoj! /

228 の 「君の声のみ 尊（たふと）くきこゆ」 は
アンロルン カムイ（ローマ字綴りは？） に聞こえるのか、
一般のアイヌが 聞いているのか？

228 アンロルン カムイの目には 見えざれど
君の声のみ 尊（たふと）くきこゆ
Kvankam ne vidas / vin Dio Anroruna, / li povas aŭdi /
vian nur voĉon / sanktan kaj respektindan. /

229 君あれば すがた見えねど み光が 雲間にまぶしく 尊く見ゆと
Oni ne povis trovi vian figuron. Sed onidire
via brilo blindega ŝajnis digna tranube.

230 吾（わ）が会ひし 軍（いくさ）のさまを 詠（うた）ひつつ
なせる詩舞（うたまひ） みごとなりけむ
Kiel belege / li dancis prikantante / siajn batalojn /
spertitajn de si brave / por konkeri demonojn! /
*li（原文:吾が）は アイヌラックル、235も同じ。

231 君舞へば 手下に使ふ 雲舞へり 詩舞（うたまひ）につれ 拍子とりとり
Dancis la nuboj, viaj ĉiel-subuloj, laŭ via danco
akompane al kanto kaj danco, ritme, takte.
Rim.: La dancanto(vi) estas "ajnurakkur", alinomo de "Ojnakamuj",
malsupreniĝinto el la ĉielo kaj prapatro de la homo(ajnu), laŭ la tradicio.

232 うたひ上ぐる 君の詩声（うたごえ） 天に登り 四方に響き 渡れりといふ
Laŭonidire leviĝis ĝis ĉielo kantvoĉo via
kaj resonis ĝi vasten, al la ĉiuj anguloj.
註 人間の祖神オイナカムイを讃える歌

233 君はしも 人のねうちを つけし人
人の世の限（かぎり） 忘れまじ人
＊アイヌラックルは････（原書説明、省略）
Ja, vi unue / taksis indecon de la / homa ekzisto. /
Ni, homoj ne forgesu / vin dum la homa mondo. /

234 神と人 かねたる人と 人傳ふ げにさもあらむ 君の尊さ
Laŭ onidiro dio, samtempe homo vi estis tiam.
Vere, certe vi estis tiel ja respektata.

235 裾もゆる アツシの姿 いさましく
輝きけりと 傳（つた）へ聞（きこ）ゆる
Oni transdiris, / ke li aspektis brila / kaj ja bravega /
en vesto attus ruĝa, / ĉe kies basko flamis. /

236 オイナ神に　優（まさ）れる神は　あらずとし　ウタリは傳（つた）ふ　ウタリの末に
Ainoj diras
tra la generacioj
"Ne estas dio
pli supera ol 'Oina'"
al idoj de la gento.

* オイナ神＝オイナカムイ＝アイヌラックル:Oina.
homo-similulo, do ainoj komprenas tiun duone-dio, duone homo.
* ウタリ＝samgentano: 「アイヌ」と　したことも多い。

237 オイナ神 君は誰なる ウタリには 救主（すくいぬし）とも 思ひてあるを
Dio Oina, kio vi estas por ni gento aina?
Ni kredas, ke vi estas savanto por ainoj.
（註）オイナ神：オイナカムイ、人間の祖神

238 オイナカムイ アイヌラックル よく聞かれよ
ウタリの数は 少（すくな）くなれり
Lo, Dio Ojna, / Ajnurakkur, bonvole / aŭskultu bone, /
malmultiĝis ainoj, / ve, karaj samgentanoj. /

239 オイナカムイ 救主（すくいぬし）なれば ウタリをば
救はせ給へ 奇（く）しき能（ちから）に
Ho, Ojnakamuj, vi as savanto nia.
Do bonvolu nin, genton ainan savi per la mirinda forto.

240 人目には 見えねど君は 今もなほ
奇しき力の 豊（ゆた）にあるらむ
Ankoraŭ nun vi / havas misteran forton / sufiĉe multe, /
kvnkam homoj ne povas /vidi vin per okuloj. /

241 居ながらに アンロルンカムイの 娘をば
癒（いや）せし君の 奇（く）しき御力（みちから）
Ho, la mirinda / kapablo via! Kvazaŭ / sidante sola /
vi kuracis filinon / de Dio Anroruna. /

242 傅へ聞く トミサンペチの シヌタプカ カムイイワキヒ 今何処（いづこ）なる
Oni rakontas ĉe l' river' Tomisanpet
estis vilaĝo Ŝinutapka.--- Nun kie
as la kastelo sankta?
註 アイヌ詞曲の英雄ユーカラカムイの郷土、トミサンペチはその地の川の名、
シヌタプカはその川の岸にあったといはれる郷名。
カムイ＝神、ここでは美称。イワキヒ＝その住所
尊い城趾は今何処ぞ の意。

243 空を突く トミサンペチのシヌタプカ
ユカラカムイの 御城なるかな
Ĉielskrapanta / estis en Ŝinutapka / ĉe la rivero /
Tomisanpet, la kastel' / de l' hero' Jukarkamuj. /

244 のはじめの 「神住まふ」 の「神」は
アイヌ神話に出る神々（複数）か？
そのあとの「君すましめよ」 の「君」は
ユーカラカムイ（単数）のように見えるが？

244 神住まふ トミサンペチのシヌタプカ
君すましめよ 長（とこし）へ までに
En Ŝinutapka / ĉe l' river' Tomisanpet / loĝadas dioj /
laŭ legendo ―― jen, tie / loĝadu vi eterne! /

245 雲を越え 高く聳ゆる シヌタプカ 城は黄金の 圍障（かこひ）の中に
Ho, super nuboj alte staras kastelo de Ŝinutapka,
en la ĉirkaŭbarilo konstruita el oro.

246 神よりの 尊き宝 城の奥に
奇しき光に 輝きしとぞ
Oni diras, ke / la trezoroj de dio / brilis mirinde /
interne de l' kastelo / de l' hero' Jukarkamuj. /

247 カニスンク カムイヤクラは 代々の
君し座（いま）して 見しか戦（いくさ）を
Ĉu la estroj tra / generacioj vidis / la batalojn sur /
observoturo pina / farita bele, pompe. /

248 君いまだ をさなきころに 悪者等
きみが命を ねらひたりとぞ
Oni rakontas /tra la generacioj / al ni. ainoj, /
ke fiuloj celis vin, / tiam infanan, murdi. /

249 君が世は 絶えず戦 なりしと聞く
ウタリの骨鳴り 胸さくばかり
Viaepoke / daŭris ĉiam milito, / aŭdas mi tiel, /
klakas ostoj de l' fratoj, / ŝiras al ni la korojn! /

250 をさなくは 君ありしかど 勇（いさま）しく
滅（ほろぼ）しましつ あまたの敵を
Kvankam vi estis tre juna, oni diras ----,
Brave batalis, venkis kaj pereigis multajn malamikojn vi.
註：アイヌ詞曲の英雄ユーカラカムイをたたえる歌。

251 ヤウングル ポンヤウンベの 勢（いきほひ）に
悪者どもも 舌をまきしと
La kuraĝo de / janunkur, ĉi-landano / vere imponis /
friponojn alilandajn / malamik-invadantojn. /

＊この歌の下にある註によると ヤウングル について
> 「本島人」なる「ポイヤウンベ」の義
とあり 歌の中の「ポンヤウンベ」と違っているが 同じものとみなす。
＊この歌のもとになっている英雄詩曲（ユーカラ）は（北海道）本島人と
海の向こうから来るレプンクル（沖の人：外来異民族）との戦いを
描いたもの、アイヌから見れば異民族は侵入者だから invadantoj とした。
この異民族は7～12世紀の間北海道日本海岸、オホーツク海岸のあちこちに
遺跡を残したオホーツク文化人か、との説がある。

252 キキリパス　　　ニイタイクンネ　よせ来る
　　虫の湧くように　 林のように
　　敵にぞ勝ちし　君一人（ひとり）にて
Kvazaŭ insektar',
kvazaŭ arbar' amase
nin invadantajn
malamikojn forvenkis
nia hero' vi sola.

253 はらわたを 引きずりながら 敵国に
君攻め入りて ほろぼせしとぞ
Trenante vian / intestaron, kuraĝe / jen vi invadis /
landon de malamiko, / kiun vi pereigis! /
*Rimarko:El rakonto el jukaro

254 君は實（げ）に ますら丈夫（たけを）ぞ 千代かけて
讃（たた）へうたはむ うたひたたへむ
Vi estis vera / kuraĝulo, ni laŭdu / vin ja eterne, /
laŭdegu vin kaj kantu, / prikantu vin kaj laŭdu! /

255 ウタリの子に 君流せし血 生きてあり などか恐れむ クンネチカッポ等
Vivas la sango fluinta en batalo via intensa,
en la korpoj gentanaj, nigrabirdojn ne timu!
（註）クンネチカッポ＝黒鳥、多数群がりて肉を食むといふ妖鳥。

256 在りし世に　勇ましかりし　君は今　何処のはてに　いますらむ今
（「君」は　英雄詞曲の英雄　ユーカラカムイ）
Kie estas vi, / estinta ja bravega / en la rakonto? /
Ĉe kiu ekstremo de / la mondo, troviĝas vi? /

257 神をかねし 君は必ず 生きています 高き心に 深き心に
Certe vivas vi, dio-homo, kredas mi, certe, apud ni,
kun via nobla koro kaj profunda prudento.
註 これもユーカラカムイを讃える歌

258 奥深く 極めさがさむ わが君を
よしいと深く 掘り返しても
Ĝis la ekstremo / ni serĉu vin profunden / eĉ en la teron. /
Fosu ĝis ni trovos vin, / nian karan Sinjoron. /

259 勇ましく 戦ひましし 君が妹（いも）
つれ帰りませ サポのみもとに
Vian edzinon / kuraĝe batalintan / helpante al vi, /
konduku hejmen montri / al Sapo, vartistino. /

260 イレスサポ 君が御城（みしろ）を 守り居て
待ちわびつらむ 君が帰りを
I-resu-sapo, / la vartintino via, / gardas kastelon /
vian, atendante vin, / vian revenon fruan. /

261 古（いにしへ）の ユーカラカムイを 育てたる サポ君のごとき サポ君ほしい
Mi volus havi Franjon Sapo similan al tiu, kiu
vartis "jukarkamuj"-on en nia tradicio.
註：少年英雄を育てた養育上の姉（イレスサポ）のこと

262 サポ君の　巫（ヌプル）の力　今もなお
　　　ほしきものかな　ウタリのサポに
　　　（サポ：姉、詞曲では少年英雄を育てた
　　　　イレスサポ（養育上の姉）を指す）
Ni volus havi / la forton ŝamanisman / de vi, fratino! /
Ĝin havu havu nun, fratinoj / de niaj samgentanoj! /

263 イレスサポ 居ながら何処（どこ）の 出来ごとも
知りて傳へつ 弟君に
＊義姉は いみじき巫女にて……
Franjo ŝamana / Sapo vartinta, sciis / ĉion enmondan, /
transdoni la informojn / al la frato vartita. /
＊イレスサポについての注釈
* Franjo Sapo estis mirinda s^amanino, .....

264 イレスサポ 己がたふとき 力をば
ふかく隠しつ ゆかしき思（おもひ）
Iresusapo / kaŝis sian kapablon / mirinde altan /
en sia modesteco / kaj nobla humileco. /

265 シノヌプル　サポを仰げば　おのづから
　　さがるをおぼゆ　わがこの頭（つむり）
Antaŭ vi, "sapo",
ŝamanin', kun transmonda
kapablo granda,
kliniĝas mia kapo
per si mem, pro estimo!

(Rimarko)
(*1): "Utari" estas aina vorto signifanta samfamilianon, parenconkaj samgentanon. La origina nomo de la gento estas "Ajnu"(esperanteAino), sed ĝin en ĉi tiu artikolo la verkistino(poetino) uzis malofte nuren specialaj okazoj.