Historio de Esperanto-movado en Hokkajdo
Hoŝida Acuŝi
| 1. Pra-historio – Epoko de unuopaj lernadoj En 1891 Esperanto-societo, la unua ne nur en Rusa For-oriento, sed ankaŭ en azio, estis fondita en Vladivostoko. La fondinto estis Fjodor POSTNIKOV, kiu instruis Esperanton al FUTABATEJ Ŝimej en Vladivostoko. En 1906 Futabatej publikigis la unuan Esperanto-lerno- libron por japanoj. En 1906 fondiĝis Japana Esperanto- Asocio kaj okazis la Unua Japana Esperanto-Kongreso. La sekvan jaron okazis Esperanto-kurso en Hakodate, la unua en Hokkajdo. Post tio aperis ler- nantoj sporade en kelkaj lokoj. 2. Kresko de organizaj agadoj Ofte troviĝas en brokantejo Esperantaj lernolibroj uzitaj de fruaj lernintoj. MITA Noritaka, studento de Universitato de Hokkajdo, trovis la lernolibron de Futabatej en iu brokantejo en Sapporo. Per ĝi li eklernis Esperanton kaj kun kamaradoj fondis Esperanto-Societon de Universitato de Hokkajdo en februaro 1919. Tio estis la unua Esperanto-soci- eto en Hokkajdo. En 1920 senditoj de Japana Esperanto-Instituto (JEi) oka- zigis Esperanto-kurson kun granda sukceso. En junio fondiĝis Societo Studi Esperanton en Sapporo. Sekvis kursoj. La societo kreskis, malkreskis kaj mal- aperis en 1925. En februaro 1929 oni fondis “Sapporo-Esperanto-Societo”-n. |
Dume fondiĝis lokaj grupoj en Sapporaj Ŝtatfervojistoj, Hakodate, Otaru, Asahikaŭa, Kuŝiro, Nemuro k.a. Tiel oni jam povis senti bezonon de esperantista organizo. 3. Hokkajda Esperanto-Ligo fondita Tian progreson de Esperanto-movado en Hokkajdo multe ŝovis antaŭen tiam energie aganta organizo Esperanto-Pro- paganda asocio (EPA). Ĝi estis fondita de la religia organizo Oomoto, kies gvidanto DEGUĈI Onisaburo forte rekomen- dis lerni Esperanton al la kredantoj. En marto 1932 Hokkajda Centro de EPA alvokis Esperantajn grupojn en Hokkaj- do por prepari tut-hokkajdan Esperanto- kongreson. De tio rezultis, ke la unua Hokkajda Esperanto-Kongreso okazis aŭguste de 1932 en Hokkajda Centro de Oomoto, vilaĝo Jamabe (nun en la urbo Hurano). Estis nur 18 partoprenantoj, sed la aranĝo estis bone planita. Tiam fondiĝis Hokkajda Esperanto-Ligo (HEL). 4. Progreson de lamovado barismilita reĝimo Lokaj grupoj multiĝis, kaj la movado progresis bonorde. En 1936 oni povis havi Japanan Esperanto-Kongreson en Sapporo. Sed post la manĉuria afero en 1931 kaj fondo de la ŝtato “Manĉurio” Japanio ŝanĝis sian ŝtato-sistemon pli kaj pli militisma por venonta milito. Gvato kaj reguligo al kulturaj grupoj |
| fare de ŝtata polico, ankaŭ al la Esperan- taj, fariĝis pli severaj. Plejparto de HEL- anoj estis “neŭtralaj” sen forta politika tendenco. Al HEL ne aliĝis “tenden- caj” – maldekstremaj, kontraŭreĝimaj esperantistoj, kiujn oni nomis tiam “Pro- Es (=Proleta Esperantistaro)”-anoj. Ili havis apartan organizon por siaj agadoj. Sed tiama japana polico ĉiam emis sus- pekti kaj esplori Esperanto-movadon. Por eviti tion gvidanto de Esperanto- grupo iam proklamis “ni rifuzas aliĝon de ruĝuloj (komunistoj)” kaj la kopion sendis al polico. “Ja, multe embarasa afero abundis tiam”, diris niaj pioniroj. Kontraŭreĝimaj esperantistoj havis sian grupon en Kuŝiro kaj Hakodate. Sed pro severa persekutado, aresto kaj enkarceri- go laŭ “la leĝo protekti publikan ordon”, iliaj agadoj baldaŭ neebliĝis. Kelkaj el ili estis ekzilitaj al insulo Borneo dum la dua mondmilito ĝis la militfino. Esperanto-movado celas disvastigi la uzon de neŭtrala lingvo internacia; do la ĉefa laboro estas internacia komunikado. Milito ĉiam rabas la terenon de la agado. Efektive neebliĝis agado de HEL. Dum 1943~1945 ne povis okazi la Kongreso. 5. Malvenko – Militfino, paco kaj reviviĝo de la movado En 1945 Japanio kapitulacis al aliancaj fortoj. Malaperis ŝtata polico kaj ankaŭ la leĝo protekti publikan ordon. Post malapero de japana militisma reĝimo daŭris okupado de aliancaj (efektive la usonaj) fortoj ĝis 1952. Ne longe prokrastiĝis la restariĝo de Esperanta agado post la militfino. |
Japana Esperanto-instituto kompilis sian organon, la unuan postmilitan jam en oktobro, sed pro la cenzuro de la oku- panta armeo ĝi eldoniĝis en decembro. Lokaj grupoj rekomencis agadon. Hokkajda Esperanto-Kongreso akceptis rezolucion peti de la okupanta potenco pri la permeso de internacia korespon- dado. Baldaŭ komenciĝis korespondado sub la cenzuro. La korespondantoj rice- vis leterojn stampitajn blulitere “C.C.D.” (Civila Cenzura Divizio). Komenciĝis vizitoj de alilandaj samideanoj, unue personoj de okupanta armeo, sed post pacpakto ankaŭ ordi- naraj civiluloj multiĝis. Tamen, ordi- naraj japanoj estis tiam tro malriĉaj por vojaĝi eksterlanden. La unua hokkajda esperantisto vizitinta alilandojn post- milite, estis instruisto de marista lernejo, kiu havis ŝancon vojaĝi al Usono en na- vigado ekzerci lernantojn surŝipe. Universala Kongreso de Esperanto (UK) okazas ĉiujare ie en la mondo post 1905. malmultaj estis japanaj parto- prenantoj. Antaŭmilite partoprenintoj el Hokkajdo estis nur du, nome okulisto el Hakodate kaj instruisto el Sapporo. UK, la unua en Japanio, estis la 50a en 1965. Tiam japanaj esperantistoj povis bone vidi, kia estas UK. Post tio pli kaj pli multiĝis japanaj partoprenantoj en UK, kaj nun japanoj, inkluzive de hokkajdanoj, ĉiam apartenas al grupoj de plejmultaj partoprenantoj. 6. Japanaj Kongresoj en Hokkajdo En Hokkajdo okazis 3 Japanaj Kon- gresoj, el kiuj unu antaŭmilite (antaŭ |
| 1945), du postmilite. La antaŭ- milita okazis aŭguste de 1936 en Granda Hotelo de Sapporo. Kvankam ekzistis gvato de ŝtata polico, ĝis tiu tempo oni povis havi tian kongreson en paca atmosfero, laŭ rememoro de tiamuloj. En 1937 la Hokkajda Kongreso plani- ta en asahikaŭa ne okazis. Julie en la jaro eksplodis la totala milito Japan-Ĉina pro la Lúgōuqiáo-Incidento apud Pekino. La japana registaro sendis tru- pojn al Ĉinio. Ankaŭ en Asahikaŭa, la norda centro de japana armeo, okazis tumulta mobilizado kaj tute neebliĝis uzi gastejon. Tio estis milita sekreto, pri kio neniu rajtis skribi. S-ro AIZAŬA Haruo, tiama esperantista gvidanto en Sapporo, ricevis poŝtkarton el Asahikaŭa: “Hokkajda Kongreso ne okazos ... Ĉi tiun karton forbruligu tuj post tralego.” En 1968, 3 jarojn post la Tokia UK, okazis la 55a Japana Kongreso, post- milite unua en Sapporo. Kolektiĝis 355 al la kongresejo, Hotelo Akacia. Samjare estis la 100-jara Jubileo de Gubernio Hokkajdo. Profitante la okazon, ni povis eldoni turisman faldfolion en Esperanto helpite de subvencioj de Hokkajdo kaj de Sapporo. 20 jarojn post tio, en 1988 okazis la 75a Japana Kongreso en Sapporo. Ĝin organizis Sapporo-Esperanto-Societo laŭ la peto de KKK. Kolektiĝis 457 par- toprenantoj, kiuj ricevis kongresan memoraĵon, nome: la duan eldonon de Ainaj Jukaroj, enhavantan eposojn (jukarojn), nove aldonitan gramatikon kaj vortareton de la aina lingvo. |
7. Prezento de indiĝena (aina) kulturo, Amikiĝo kun najbaraj samideanoj trans landlimo Esperanto estas esence lingvo interna- cia por internacia komprenado. Troviĝas multaj Esperanten tradukitaj verkoj el multaj lingvoj. ankaŭ japanaj verkoj en Esperanto troviĝas en Serio Oriento- Okcidento. Iam ni diskutis, kion ni prezentu per Esperanto al aliaj landoj. Tiam alilokaj samideanoj prezentis lo- kajn rakontojn. Sed Hokkajdo estis his- torie hejmo de ainoj, la indiĝena popolo. Do ni tradukis ainajn eposojn (jukarojn) kompilitajn de ĈIRI Jukie, kaj eldonis kun la titolo “Ainaj Jukaroj” (la unua versio en 1979, la tria en 1989). En la lastaj jaroj en la 20a jarcento vigliĝis komunikado inter ni kaj samideanoj en Rusa For-Oriento. Ekde 1998 ĝis fruaj jaroj de la 21a jarcento, reciprokaj vizi- toj inter Hokkajdo kaj Rusia For-Oriento okazis sepfoje, sed post Jokohama UK malaperis tio dum kelkaj jaroj. Ĉi-foje ni atendas alvenon de samideano el Vladi- vostoko. Ni esperas, ke samideana komunikado kaj vizitado revigliĝos inter hokkajdaj kaj najbarlandaj samideanoj. （要約）北海道のエスペラント運動史。 1907 年に函館でエスペラント講習が行 われた。これが北海道におけるエスペラン トの第一歩である。1919 年には北海道大 学に学生たちの手によってエスペラント会 が設立された。その後，各地で発展した が，戦争の影響で活動が阻まれ，戦後再び よみがえった。北海道で日本大会を開催し たのは1936 年，1968 年，1988 年，そし て今回は4 回目である。（星田 淳） |