[Al japana-lingva pagxo]

4. Vortareto
por legi "Malgranda Okikirmuj pri si rakontis 'Kutnisa kutun kutun'"

Cxi tiu vortareto en havas kiel kapvortojn cxiujn vortojn, vortetojn kaj afiksojn, kiuj aperas en la reskribita teksto de la sekcio 2.

Dividstreko metigxas antaux sufikso, malantaux prefikso kaj inter konsistelementoj de deriva aux kunmetita vorto.

Sub cxiu kapvorto estas donitaj vortspeco, signifo kaj gramatika klarigo.

trovigxas sub kapvortoj ankaux cxiuj derivaj aux kunmetitaj vortoj kiuj aperas en la teksto kaj enhavas la kapvortojn. El ili tiuj kiuj havas sagon ">" aunaux si, staras kiel aliaj kapvortoj.

Foje estas donitaj sub kapvorto votgrupoj kiuj enhabas gxin.

Cxiu aina vorto aperas kursive.

Indekso

A	Cx	E	H
I	J	K	M
N	O	P	R
S	T	U	Ux

A

Indekso

a¹

[verba vorteto]

(montras, ke la afero estas plenumita.)

a ike > ike

a uxa > uxa

(kiel konsistlemento de montraj vortoj)

>nea

-a²

[sufikso por fari transitivan bazon]

>sauxa

an

[unuterma verbo]

~o ekzistas.

>hauxean

sine an to ta > to (an to: lauxlietere, "ekzistanta tago".)

ari

[adverba vorteto]

per ~o.

(Ekzemple, Okikirmuj tucxi ari rupnekur kik "Okikirmuj batis plenagxulon per martelego." Cxi tiu vorteto havas funkcion enkonduiki citajxon.)

"..." ari hauxe an ~o diras, "...". (Lauxlitere, "~o diras per '...'".)

"..." ari itak ~o diras, "...".

ari isoitak ~o rakontas tiel.

as¹

[unuterma verbo]

~o starigxas.

humi as > humi

>punas

as²

[persona vorteto]

(nominativa; metigxas post umuterma verbo. Vidu cxi¹ kaj un¹.) mi.

hosippa as mi revenas hejmen.

inkar as mi faras vidadon.

inu as mi faras auxdadon.

paje as mi iras.

sinot as mi ludas.

-atki

[sufikso por fari netrasitivan bazon] (algluigxas al ripeta formo de kvk-radiko, kaj montras ripeton de la sono kiun la kvk-radiko esprimas.)

>cxopopatki

Cx

Indekso

cxep

[substantivo]

fisxo.

kamuj cxep salmo.

cxi¹

[persona vorteto]

(estas unue nominativa, kaj metigxas antaux duterma verbo; due poseda, kaj metigxas antaux apartena formo de substantivo. Vidu as² kaj un¹.) mi; mia.

cxi eramesinne mi pro ~o trankviligxas.

cxi esikari mi ~on forprenas.

cxi jajkosanke mi ~on eligas el mia interno.

cxi kik mi ~on batas.

cxi karku ne kur mia nevo.

cxi nukar mi ~on vidas.

cxi ruska mi al ~o koleras.

cxi oarkaje mi ~on (longajxon) plene rompas.

cxi oanrajke mi ~on plene mortigas.

cxi osauxsauxa mi la finon de ~o (longajxo) skuas multfoje.

cxi²-

[prefikso de nedifina perosno]

io; la natura forto. (Cxi tiu prefikso algluigxas al verba bazo kun iga sufikso kaj signifas ke la ago de la verba bazo estas plenumita, kvazaux la aganto, kvankam senviva, farus la agon kun volo.)

san ~o malsupreniras.

sana-san ~o malsupreniras lauxflue.

sana-san-ke ~o ~on malsuprenirigas laux flue.

cxi-sana-san-ke la natura forto ~on malsuprenirigas lauxflue, nome, ~o malsupreniras lauxflue kvazaux gxi estus vivantajxo.

us ~o al ~o algluigxas.

o-us la malsupra ekstremo de ~o (longajxo) al ~o algluigxas, nome ~o (longajxo) al ~o algluas sian malsupran ekstremon.

o-us-i ~o malsupran ekstremon de ~o (longajxo) al ~o algluas.

cxi-o-us-i la natura forto la malsupran ekstremon de ~o (longajxo) al ~o algluas, nome ~o (longajxo) etendigxas kvazaux gxi estus vivantajxo, kaj la fino atingas ~on.

cxis

[unuterma verbo]

~o ploras.

cxi-sana-san-ke

[unuterma verbo]

(Vidu cxi-².)

cxi-o-us-i

[unuterma verbo]

(Vidu cxi-².)

cxop-

[kvk-radiko]

(onomatopeo esprimanta sonon de saltetanta akvo.)

>cxopopatki

cxopop-atki

[unuterma verbo]

(cxopop-) estas ripeta formo de cxop-.)

~o (vidajxo) estas tia, ke akvo saltetas multfoje.

E

Indekso

e¹

[persona vorteto]

vi.

>ehumna

e-²

[aldona prefikso]

per ~o. (Cxi tiu prefikso enkondukas en propozicion novan substantivan vortgrupon. Ekzemple, mina "~o ridas", mina as "mi ridas"; e-mina "~₁o al/pri ~₂o ridas", lauxlitere "~₁ per ~₂o sentas agrablon kaj ridas", neap cxi e-mina "mi ridas al/pri tio". e- havas funkcion aldoni ₂ (-neap) al la propozicio, tial gxi nomigxas "aldona prefikso".

>ejajtemka

-e³

[iga sufikso]

> ;kaje

-e⁴

[apartena sufikso]

(faras apartenan formon de substantivo. Ekzemple, tek "mano", tek-e "mano(j) de ~o", rupnekur tek-e "mano(j) de plenagxulo".)

>hauxe

ehumna

[frazo]

(la originala verkintino tradukis cxi tiun "Kiu vi estas?". Supozeble, la origina formo estas e ek hum ne ja.)

e-jaj-temka

[duterma verbo]

~o per ~o revivigxas; ~o per ~o refresxigxas.

ek

[unuterma verbo]

~o venas.

>ehumna

ene

[montra adverbo]

tiel; kiel jene.

ene itak i> itak

eramesinne

[duterma verbo]

~o pro ~o estas trankvila.

esikari

[duterma verbo]

~o ~on forprenas.

esoro

[adverba vorteto]

laux ~o (rivero) malsupren aux maren.

pet esoro laux rivero malsupren aux maren.

etok

[loko-substantivo]

celata loko de ~o (iranto).

>etoko

pet etok ta cxe la fonto de rivero.

pet etok un al la fonto de rivero.

(pet etok(ta/un) "(cxe/al) la fonto de rivero" kaj pet etoko (uxa) "de la fonto de rivero" estas samsignifaj.

etoko

[loko-substantivo]

(Vidu etok.)

H

Indekso

haux

[substantivo]

vocxo.

>hauxe

uxen mina haux >mina

uxen sinot haux > sinot

haux-e

[substantivo]

vocxo de ~o. (apartena formo de haux)

>hauxean

hauxe-an

[unuterma verbo]

~o parolas. (La origina senco estas "la vocxo de ~o ekzistas.")

ari hauxean > ari

hemespa

(pluralo de hemesu)

hemesu

[unuterma verbo]

(pluralo: hemespa) ~o supreniras laux rivero.

hosipi

[unuterma verbo]

(pluralo: hosippa) ~o iras returne.

hosippa

(pluralo de hosipi)

hum

[substantivo; propozicio-substantiviga vorteto] (La senca diferenco inter hum kaj cxi suba humi estas malklara.)

>ehumna

>humi

humi

[substantivo; propozicio-substantiviga vorteto]

sono, odoro, hauxtosento, suprsento, nome sentoj krom vido; sentoj krom vido kiuj kunokazas kun la afero de la propozicio substantivigita de cxi tiu vorteto.

{ikkeux noski cxi kik} humi la sono, kiu sonigxas kiam {mi batas la mezo de spino}.

humi as sono aux ceteraj sentoj krom vido, kiuj kunokazas kun la afero de la propozicio substantivigita de cxi tiu vorteto, estigxas (lauxlitere, starigxas). Ekzemple, rupnekur ek humi as "La supersento estigxas, kiu kunokazas kun la afero ke plenagxulo venas.", nome, "Mi havas supersenton, kiu sciigas min ke plenagxulo venas.", nome, "Supozeble, plenagxulo venas."

I

Indekso

i¹

[propozicio-substantiviga vorteto]

ene itak i > itak

i-²

[prefikso de nedifina persono]

(objektiva formo: la nominativa formo estas cxi-²) ion.

> inu

i-³

[sufikso por fari apartena formon de substantivo]

>sinricxi

ike

[propozicio-substantiviga vorteto]

(foje funkcias kiel propozicio-kuniga vorteto.)

a ike kiam.

inu as a ike kiam mi faras auxdadon.

ikkeux

[substantivo]

spino.

ikkeux kiror > kiror

ikkeux noski la parto de spino, cxe kiu gxi ligigxas kun lumboj.

kosan ikkeux > kosan

imakakehe

[loko-substantivo]

la transo de ~o.

iuxan pokna sir imakakehe la transo de ses inferoj.

inkar

[unuterma verbo]

~o faras vidadon.

inkar as a uxa mi faras vidadon, kaj (trovas neatenditan vidajxon.)

inkar as ko mi faras vidadon, kaj (trovas atenditan vidajxon).

i-nu

[unuterma verbo]

~o faras auxdadon.

isoitak

[unuterma verbo]

~o rakontas.

> ari isoitak

itak

[unuterma verbo]

~o parolas.

ari itak > ari

ene itak i tio, ke ~o parolas cxi sekve. (Cxi tiu substantiva vortgrupo havas funkcion enkonduki cititan frazon.)

iuxan

[epiteta verbo]

ses ~oj; multegaj ~oj.

iuxan pokna sir ses aux multegaj inferoj

J

Indekso

ja

[frazfina vorteto]

(faras demandan frazon. Ekzemple, e oman "Vi iras.", e oman ja? "Cxu vi iras?")

jaj-rajke "~o sin mortigas.")

>ejajtemka

>jaje-

>jajko-

jaj-e-

[prefiksogrupo]

pri si mem.

> jajejukar

jajejukar

[unuterma verbo]

~o rakontas pri si mem en versa formo.

jaj-ko-

[prefiksogrupo]

el si mem.

>jajkosanke

jajko-sanke

[duterma verbo]

~o on eligas el sia korpo.

jan

[frazifina vorteto]

(estas uzata en ordonfrazo, kaj aldonas al gxi decan nuancon.)

jukar

[unuterma verbo]

~o rakontas en versa formo.

>jajejukar

K

Indekso

kamuj

[substantivo]

dio.

kamuj cxep > cxep

kan

[vorteto por ordigi ritmon]

(mankas senco, kaj estas uzata por plenigi la nombron de silaboj de verso.)

kar

[duterma verbo]

~o ~on faras.

uraj kar > uraj

karku

[substabivo; apartena formo de substantivo]

nevo; nevo de ~o.

cxi karku ne kur mia nevo. (Versa formo. La lauxlitera senco estas "ulo, kiu estas mia nevo." La responda proza formo estas kur karku.)

kasuj

[duterma verbo]

~o ~on helpas.

kaj

[unuterma verbo]

~o rompigxas.

>kaje

kaj-e

[determa verbo]

~o ~on rompas.

>oarkaje

-ke

[iga sufikso]

>rajke

>sanke

kik

[duterma verbo] ~o ~on batas.

uraj kik > uraj

uraj kik tucxi > tucxi

kir

[substantivo]

ostocerbo.

>kiror

kir-or

[substantivo]

muskola forto. (la origina senco estas "la loko kie ostocerbo ekzistas". Supozeble, Ainoj kredis ke la fonto de muskola forto estas en ostocerbo.)

mon tum kiror ikkeux kiror muskola forto de tuta korpo (kvankam la originala verkintino tradukis cxi tiun vortgrupon "forto de tuta korpo, forto de lumbo", tamen la lauxlitera senco estas certe "forto en manoj, forto de spino", kaj supozeble, ne mon tum kiror sed la tuta vortgrupo aludas forton de tuta korpo.)

ko¹

[propozicio-kuniga vorteto]

(signifas ke la afero de la sekvanta propozicio okazas kiam tiu de la antauxa okazas.)

hemespa ko kiam ~oj supreniras.

inkar as ko kiam mi faras vidadon (mi trovas atenditan vidajxon).

ko-²

[aldona prefikso]

al ~o; el ~o. (Pri aldonaj prefiksoj, vidu e-².)

>kosan

>kooterke

>kouxen

>jajko-

ko-oterke

[triterma verbo]

~o ~on al ~o piedbatas.

kor¹

[duterma verbo] ~o ~on havas.

pon rupnekur kor uraj kik tucxi martelego, kiun havas malgranda plenagxulo.

kor²

[propozicio-kuniga vorteto] (signifas samtempecon.)

cxis kor hosippa ~oj returne iras plorante.

haux pepunitara kor hemespa vocxoj sonoras "pep, pepe, pep!", kaj (kun vocxoj) ~oj supreniras.

ko-san

[duterma verbo]

~o al ~o malsupreniras/klinigxas.

kosan ikkeux al ~o klinita spino.

-kosanu

[sufikso por fari netransitivan bazon]

(algluigxas al onomatopea kvk-radiko, kaj esprimas, ke la sono estigxas momenton.)

>tokkosanu

ko-uxen

[duterma verbo]

~o ~on abomenas. (Lauxlitere, "~o pri ~o malbonigxas.)

kur

[substantiva vorteto]

ulo.

cxi karku ne kur > karku

>rupnekur

kusu

[propozicio-kuniga vorteto]

(signifas ke la enhavo de la antauxa propozicio estas la motivo, kialo, aux kauxzo de tiu de la sekvanta.)

kutnisa kutun kutun

[rekantajxo]

(La senco estas malklara.)

M

Indekso

mon

[substantivo]

mano, brako.

mon tum kiror >kiror

mosir

[substantivo]

lando; mondo.

pokna mosir > pokna

mina

[unuterma verbo]

~o ridas.

uxen mina haux fortega ridvocxo.

N

Indekso

-n

[sufikso por fari netransitivan bazon singularan]

>san

-na

[sufikso por fari netranstivan bazon]

(gluite al tiu substantivo kiu signifas lokon, faras estadan verban bazon.)

>pokna

>sana

ne

[duterma vebo; epiteta verbo; sufikso por fari netransitivan bazon]

~o ~o estas; tiu ~o.

cxi karku ne kur > karku

>nea

>rupne

ne-a

[epiteta verbo]

antauxe menciita ~o.

>neap

nea-p

[substantivo]

tiu; tio.

nesko

[substantivo]

juglandarbo.

nesko uxakka akvo kiu enhavas ekstraktajxon de sxelo de jugtlandarbo. Ainoj akiris nigran tinkturon el gxi.

nesko uraj akvobarilo farita el brancoj de juglandarbo.

nesko uraj ni paliso el juglandarobo por akvobarilo.

ni

[substantivo]

arbo; ligno; ligna stango.

uraj ni > uraj

-no

(Vidu uxa.)

>orouxano

>uxano

noski

[loko-substantivo] la mezo de ~o.

ikkeux noski > ikkeux

nu

[duterma verbo] ~o ~on auxdas.

>inu

nukar

[duterma verbo]

~o ~on vidas.

nupki

[unuterma verbo]

~o estas kota.

nupki uxakka kota akvo.

O

Indekso

o-¹

[parta prefikso]

la plej malsupra parto (= la fino) de ~o (longajxo).

>cxiousi

>osauxsauxa

o-²

[aldona sufikso]

al ~o. (Pri aldonaj sufiksoj, vidu e-2.)

>oterke

oanrajke

[duterma verbo]

(oar rajke. Laux la aina sonregulo rr sxangixigxas al nr.) ~o ~on plene mortigas.

oar-

[adverba prefikso]

plene.

>oanrajke

>oarkaje

oar-kaje

[duterma verbo]

~o ~on rompas plene.

Okikirmuj

[substantivo]

nomo de heroo.

pon Okikirmuj malgranda Okikirmuj; juna Okikirmuj; knaba Okikirmuj.

oman

[unuterma verbo]

(pluralo: paje) ~o iras (monten).

or(o)

[loko substantivo]

loko, kie ~o estas.

>kiror

>orouxano

oro-uxa-no

[adverbo]

kaj. (havas funkcion sxtopi la interrompon de la fluo de recitado. La origina senco estas "de tie".)

o-sauxsauxa

[duterma verbo]

~o la malsuprean ekstremon de ~o skuas multfoje.

o-terke

[duterma verbo]

~o ~on piedpremas;

>kooterke

P

Indekso

p

[substantiva vorteto]

ajxo; ulo. (Ekzemple, pirka un rajke p "tiu, kiu mortigas min".)

(kiel konsistelemento de montra substantivo)

>neap

paje

(pluralo de oman)

pep-

[kvk-radiko]

(onomatopeo, kiu esprimas rid-vocxon.)

>pepunitara

pep-unitara

[unuterma verbo]

~o (ridvocxo) sonoras "pep pep pep!".

pet

[substantivo]

rivero.

pet esoro laux rivero (iri monten).

pet etok(o) la fonto de rivero.

pirka

[unuterma verbo]

~o estas bona.

pirka rera frexa vento

pirka uxakka klara akvo

pok

[loko-substantivo]

subo de ~o.

>pokna

pok-na

[unuterma verbo]

~o estas cxe subo. (estas uzata ordinare epitete.)

pokna mosir la mondo subtera (= infero).

pokna sir la mondo subtera (= infero).

(pokna mosir kaj pokna sir estas samsignifa. pokna mosir, kiu konsistas el kvar silaboj, farigxas per si unu verso dum pokna sir, trisilaba, ne. Gxi aperas en la verso iuxan pokna sir "ses inferoj".

pon

[unuterma verbo]

~o estas malgranda/juna.

pon okikirmuj > okikirmuj

pon rupnekur > rupnekur

punas

[duterma verbo]

(La origina formo estas puni as.) ~o ~on levas kaj starigxas.

punas punas ~o ~on levas kaj starigxas multfoje.

puni

[duterma verbo]

~o ~on levas.

>punas

R

Indekso

raj

[unuterma verbo]

~o mortas.

>rajke

raj-ke

[duterma verbo]

~o ~on mortigas.

>oanrajke

rera

[substantivo]

vento.

pirka rera > pirka

rup-

[kvk-radiko]

(signifas grandecon.)

>rupne

rup-ne

[unuterma verbo]

~o estas granda.

>oanrajke

rupne-kur

[substantivo]

plenagxulo.

pon rupnekur malgranda plenagxulo.

ruska

[duterma verbo]

~o pro ~o (afero) koleras.

S

Indekso

sa

[substantivo]

pli malsupra flluo; malsupro.

>san

>sana

sa-n

[unuterma verbo]

~o iras lauxflue; ~o malsupreniras.

>sa

>sana

>sanke

sa-na

[unuterma verbo]

~o estas cxe la malsuplra parto de fluo.

>cxisanasanke

san-ke

[duterma verbo]

~o ~on malsuprenirigas; ~o ~on aperigas.

> cxisanasanke

>jajkosanke

saux-

[kvk-radiko]

(esprimas skuan staton.)

>osauxsauxa (La ripeto de saux esprimas multajn skulojn.)

saux-a

[duterma verbo]

~o ~on skuas.

>>osauxsauxa

sine

[epiteta verbo] unu/iu ~o.

sine an to ta > to

sine pon rupnekur unu malgranda plenagxulo.

sinot

[unuterma verbo]

~o ludas.

uxen sinot haux fortega ludvocxo.

sinricxi

[substantivo]

(<sinrit-i Laux la aina sonregulo ti sxangxigxas cxi.) la radiko de ~o.

(apartena formo de sinrit)

sinrit

[substantivo]

radiko.

>sinricxi

sir

[substantivo]

lando; la mondo.

iuxan pokna sir > pokna

siri

[propozicio-ubstantiviga vorteto]

vidajxo, kiun propozicio substantivigitade cxi tiu vorteto desegnas. (Ekzemple, rupnekur ek siri cxi nukar "la vidajxon, ke plenagxulo venas, mi vidas", nome, "mi vidas ke plenagxulo venas.". Komparu kun humi.)

T

Indekso

ta

[kazo-vorteto]

cxe.

pet etok ta cxe la fonto de rivero.

sine an to ta > to

terke

[unuterma verbo]

~o saltas.

>oterke

temka

[duterma verbo]

~o ~on revivigas.

>ejajtemka

to

[substantivo]

tago.

sine an to ta unu/iun tagon. (versa formo, kies responda proza formo estas sine to.)

tok-

[

kvk-radiko]

(onomatopeo, kiu esprimas batsonon.)

>tokkosanu

tok-kosanu

[unuterma verbo]

~o sonas momente "tok!".

{ikkeux noski cxi kik humi} tokkosanu. {la sono, kiu estigxas kiam mi batas la mezon de spino sonas momente "tok!".

tucxi

[substantivo]

martelego.

uraj kik tucxi > uraj

tum

[loko-substantivo] la interno de ~o.

mon tum kiror > kirorkiror

U

Indekso

un¹

[persona vorteto]

(objektiva: metigxas antaux duterma verbo. Vidu cxi¹.) min.

un kasuj ~o min helpas.

un nukar ~o min vidas.

un²

[kazo-vorteto]

al.

pet etok un al la fonto de rivero.

-unitara

[sufikso pro fari netransitivan bazon]

(algluigxas al kvk-radiko, kaj signifas, ke sono kiun la radiko esprimas, dauxras.)

> pepunitara

uraj

[substantivo]

akvobarilo por fisxado.

nesko uraj > nesko

nesko uraj ni > nesko

uraj kar ~o faras akvo barilon.

uraj kik ~o enbatis palisojn en riverkusxejon por fari akvobarilon.

uraj kik tucxi martelego por marteli palison de akvobarilo.

uraj ni paliso de akvobarilo.

utar

[substantiva vorteto]

(signifas pluralecon.)

kamuj cxep utar salmoj.

Ux

Indekso